Literatuur

In het kort

De leerling verbeeldt diens persoonlijke leeservaring bij de openingsscène van een boek, vergelijkt de eigen interpretatie met de filmversie en krijgt zo inzicht in hoe een verhaal verschillend beleefd kan worden.

Kant-en-klaar lesmateriaal

Deze opdracht is uitgewerkt in kant-en-klare lessen bij de films Boy 7, Dagen van gras, De belofte van Pisa, Isabelle, Oorlogswinter, Terug naar de kust en Zomervacht. Ook is er een algemene les die je aan andere filmfragmenten van jouw keuze kunt koppelen.

Bron

Deze lessen zijn ontwikkeld door filmjournalist en gastdocent Nederlands Remke de Lange en docent Nederlands Furkan Sogut.

In het kort

De leerling herschrijft een akte uit een boek of verhaal tot een scenario, verfilmt dat en krijgt zo inzicht in hoe een verhaal verschillend beleefd en verteld kan worden.

Kant-en-klaar lesmateriaal

Bekijk een voorbeeldopzet voor deze lessenreeks en andere informatie op de website van Filmhub Midden.

Bron

Dit lesidee is van Filmhub Midden en is tot stand gekomen in samenwerking met De Nieuwe Bibliotheek Almere, FlevoMeer Bibliotheek, De Schrijverscentrale, Porteum (Lelystad), Aeres VMBO (Almere), filmdocent Lisa Giezen en schrijfster Carlie van Tongeren.

In het kort

De leerling analyseert hoe een bekend verhaal op verschillende manieren is verfilmd en onderbouwt een eigen voorkeur aan de hand van stijl- en betekenisverschillen.

Benodigdheden

• digibord of scherm

• meerdere trailers van verfilmingen van hetzelfde bekende verhaal in verschillende settings, bijvoorbeeld Romeo en Julia: Romeo & Juliet van Carlo Carlei en Romeo + Juliet van Baz Luhrmann.

Stappenplan

1. Haal kort voorkennis op over het verhaal. Wat weten leerlingen al? Wat voor soort verhaal is het, en waar kennen ze het van?

2. Leg uit dat verhalen vaak opnieuw worden verfilmd en dat elke maker zijn eigen keuzes maakt in stijl, sfeer en betekenis.

3. Bekijk samen de trailers.

4. Bespreek welke verschillen leerlingen opvallen. Wat verandert er bijvoorbeeld in setting, kleding, muziek of taalgebruik? Waarom zouden de filmmakers daarvoor gekozen hebben?

5. Laat leerlingen aangeven welke trailer hen het meest en het minst aanspreekt en waarom. Welke film zouden ze (niet) willen zien?

Tips

! Bekijk ook de Nederlandse korte film Yulia & Juliet, over de liefde tussen twee tienermeiden in een jeugdinrichting, dat losjes gebaseerd is op het verhaal van Romeo en Julia. In de bijbehorende les wordt dieper ingegaan op de keuzes die de filmmaker gemaakt heeft om de thema’s die zij belangrijk vond, uit te lichten.

! Gebruik de opdracht als aanleiding om voorbeelden te bespreken van verboden liefdes in de Nederlandse literatuur, zoals: Hajar en Daan van Robert Anker, Fortuna’s kinderen, Leon & Juliette en Sonny Boy, alle drie van Annejet van der Zijl, Hogere machten van Joost de Vries, Verboden liefdes van Ed Franck, Verliefd en veroordeeld van Maartje van de Kamp en Floris en Fleur van Marian Hoefnagel.

Bespreek: hoe komt het dat er zo veel van dit soort verhalen zijn? Waarom vinden mensen verhalen over verboden liefdes interessant? Is een verboden liefde overal ter wereld hetzelfde, of zijn er ook verboden liefdes die alleen gelden voor Nederland?

Samenhang met leergebieden: Burgerschap, mens en maatschappij, MVT

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in dit domein onder Literatuur in context en tijd.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee uit de Film Wijze Waaier van de filmhubs.

In het kort

De leerling maakt bij een filmscène ondertiteling voor doven en slechthorenden en oefent daarbij met zowel aandachtig luisteren als met de toepassing van spelling en interpunctie.

Benodigdheden

• een korte Nederlandstalige scène uit een film of serie

• laptops met koptelefoon

• optioneel: een ondertitelingsprogramma, zoals YouTube Studio of Amara.org

Stappenplan

1. Bespreek eerst wat een gehoorbeperking inhoudt en waarom ondertiteling belangrijk is voor doven en slechthorenden. Waar moet een goede ondertiteling aan voldoen? Vraag ook of leerlingen weten wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen ondertiteling voor doven en slechthorenden en ondertiteling van bijvoorbeeld een niet-Nederlandstalige film voor horende kijkers.

2. Kies een of meerdere fragmenten uit een Nederlandstalige film of serie van maximaal drie minuten. Zorg dat er in het fragment een mix is van dialoog en achtergrondgeluid of muziek.

3. Geef de leerlingen de opdracht om het fragment te ondertitelen. Laat ze erop letten dat ze de ondertiteling in korte, duidelijke zinnen opschrijven en dat spelling en interpunctie correct is. Ook moeten ze erop letten dat het taalgebruik bij de film of serie past.

4. Als je tijd hebt, kun je de leerlingen de ondertiteling daadwerkelijk onder het fragment laten zetten. Zo niet, laat de leerlingen dan hun uitgeschreven ondertiteling met elkaar uitwisselen, of verzamel de uitgewerkte ondertiteling en doe de volgende stap klassikaal.

5. Laat de leerlingen eerst het fragment zonder audio bekijken en de ondertiteling lezen. Daarna bekijken ze het fragment met audio. In hoeverre klopt de ondertiteling met wat er in de film gebeurt?  Misschien heeft de leerling wel mooiere ondertiteling gemaakt dan het origineel -- bespreek dit ook! Zijn spelling en interpunctie in de ondertiteling correct?

Tips

! Verbind deze opdracht aan taalvariatie en bespreek Nederlandse Gebarentaal (NGT). Bekijk de film Okedoeibedankt, waarin dialogen grotendeels in NGT gevoerd worden. Aan de hand van de les leren de hoofdrolspelers uit de film leerlingen enkele basisgebaren aan.

! Laat leerlingen, in plaats van ondertiteling voor doven en slechthorenden, ondertiteling maken in straattaal, streektaal, of het Fries.

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in het domein Communicatie onder Spreken, en in het domein Taal onder Overtuigingskracht van teksten.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee van Lotte Visser, cultuurcoach bij Kunstkade.

In het kort

De leerling interviewt een personage en komt zo tot dieper begrip van zowel het personage als gesprekstechnieken.

Benodigdheden

• digibord of scherm

• smartphones of tablets

• eenvoudige montage-app, zoals CapCut of iMovie

Stappenplan

1. Laat leerlingen in drietallen samenwerken. Elk drietal bestaat uit een interviewer, een geïnterviewde die het gekozen personage speelt en een camerapersoon.

2. Laat leerlingen samen een boek- of filmpersonage kiezen dat geïnterviewd wordt. Laat ze nadenken over waarom ze juist dit personage willen interviewen. Wat willen ze van diegene weten? Willen ze bijvoorbeeld weten waarom dat personage een bepaalde keuze maakte, of hoe het personage een gebeurtenis uit het verhaal beleefd heeft?

3. Laat de leerlingen interviewvragen opstellen die passen bij het personage en het verhaal. Laat ze ook nadenken over hoe het personage deze zou beantwoorden, gelet op diens persoonlijkheid, motieven en de situatie waarin het personage zich in het verhaal bevindt. Vraag de leerlingen om ook stil te staan bij non-verbale communicatie. Welke houding zou het personage aannemen? Welke gezichtsuitdrukkingen? En hoe brengen ze dit goed in beeld?

4. Laat de leerlingen hun filmpje opnemen en monteren.

5. Bekijk de interviews klassikaal.

6. Bespreek de interviews. Hebben de leerlingen de antwoorden gekregen die ze zochten? Waarom wel, of waarom niet? Wat zegt de non-verbale communicatie van het personage over wat ze (echt) denken, voelen en vinden? Wat hebben leerlingen geleerd over hun personage en hoe denken ze nu over diegene?

Tips

! Gebruik deze opdracht om verschillende perspectieven op oorlog te bespreken. Laat leerlingen kiezen uit personages uit bijvoorbeeld De brieven van Mia van Astrid Sy, Thuis draag ik bij me van Cecile Korevaar, Oorlog in inkt van Annemarie van den Brink en Suzanne Wouda of Oeroeg van Hella Haasse. Of gebruik de verfilmingen van Oeroeg, Toen mijn vader een struik werd, of de film De Oost.

! Laat leerlingen zich verder verdiepen in interview- en filmtechniek met deze kant-en-klare les van filmeducatie-aanbieder Bekijk ‘t.  

Samenhang met leergebieden: Burgerschap, mens en maatschappij

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in het domein Communicatie onder Gesprekken voeren.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee van filmeducatie-aanbieder Bekijk ‘t.

In het kort

De leerling herschrijft een scène vanuit het perspectief van een ander personage en verkrijgt daarmee inzicht hoe dit het verhaal en de betekenis verandert.

Kant-en-klaar lesmateriaal

Deze opdracht is uitgewerkt in kant-en-klare lessen bij de films Boy 7, Gratis, Het Internet en Pizzamaffia. Ook is er een algemene les die je aan andere filmfragmenten van jouw keuze kunt koppelen.

In het kort

De leerling analyseert in een korte film hoe een probleem of wens van het hoofdpersonage het verloop van het verhaal beïnvloedt.

Benodigdheden

• digibord of scherm

• een korte fictiefilm met duidelijke verhaalstructuur, zoals Sevilla (duur: 11:00), Maar alleen hier ben ik thuis (duur: 7:00), Hello Salaam  (duur: 16:00), Free as a bird (duur: 15:00)

Stappenplan

1. Bekijk samen een korte film met een duidelijke verhaallijn.

2. Bespreek wat de beginsituatie is: wat is de ‘normale’ situatie aan het begin van het verhaal (A)?

3. Onderzoek samen wat er verandert in het verhaal (B): welk moment zorgt voor een breuk of conflict waardoor het hoofdpersonage in actie moet komen?

4. Laat leerlingen nagaan of het verhaal eindigt met een terugkeer naar de beginsituatie (A), of dat er een nieuwe situatie ontstaat (C). Wat is er veranderd?

5. Bespreek wat de nieuwe (of herstelde) situatie zegt over het hoofdpersonage. Wat was diens intentie of motivatie? Zijn diens doelen bereikt? Is de eindsituatie beter of slechter dan de beginsituatie?

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in dit domein onder Verhaalstructuur.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee van Reynaert Vosveld.

In het kort

De leerling schrijft een advertentie op basis van een scène uit een film en oefent hierbij met het herkennen en toepassen van kenmerken van dit tekstgenre.

Benodigdheden

• digibord of scherm

• voorbeeldadvertenties, bijvoorbeeld van een loket gevonden voorwerpen bij een gemeente of van de website van de NS

• korte film of filmfragment waarin een personage iets mist of kwijtraakt, zoals een privéfoto in badpak in Het Internet (duur: 7:00), halterstang en -schijven in Kippenkracht (duur: 12:00) of menstruatieproducten in Vlekkeloos (duur: 15:00)

• laptops of pen en papier

Stappenplan

1. Bespreek klassikaal aan de hand van de voorbeelden wat de kenmerken zijn van een goede advertentie. Denk bijvoorbeeld aan een precieze beschrijving van wat je zoekt en de reden waarom het belangrijk voor je is. Zet dit op een rijtje op het bord, of laat leerlingen dit voor zichzelf noteren.

2. Bekijk samen de korte film of het filmfragment. Laat leerlingen tijdens het kijken letten op wat de hoofdpersoon verliest, wat dit voor diegene betekent, en waarom die het (terug) zou willen.

3. Geef de leerlingen de opdracht om een advertentie te schrijven vanuit het perspectief van het personage dat iets mist of is kwijtgeraakt, met als doel het (terug) te vinden. Ze moeten dus opletten welke woorden ze gebruiken, want die moeten passen bij het personage en de tijd waarin de film zich afspeelt.

4. Laat leerlingen hun advertentie uitwisselen met een klasgenoot en feedback geven aan de hand van het lijstje dat jullie aan het begin van de les gezamenlijk hebben opgesteld.

5. Bespreek de advertenties klassikaal. Kunnen de personages met deze advertenties vinden wat zij zoeken?

Tips

! Laat de leerlingen een advertentie schrijven voor een waarde zoals vrijheid en daarmee reflecteren op wat die precies inhoudt, waarom die belangrijk is en wat de gevolgen zijn als je die verliest. Bekijk de themapagina Oorlog en vrijheid voor filmtips die je hiervoor in kunt zetten. 

! Laat de leerlingen een contactadvertentie schrijven voor een personage uit een historische bron en reflecteer op taalverandering. Een leuke bron hiervoor is het Instagram-account @liefdevantoen, waarop je liefdesadvertenties uit 1840-1940 kunt vinden.

! Laat de leerlingen een advertentie schrijven vanuit het perspectief van het verloren voorwerp. Die voorwerpen zijn dus op zoek naar hun eigenaar.

Samenhang met leergebieden: Burgerschap, mens en maatschappij

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in het domein Communicatie onder Schrijven, en in het domein Taal onder Zakelijke genres.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee van Eline van Diggelen.

In het kort

De leerling oefent met het herkennen van de vijf klassieke fasen van een verhaal in een film.

Kant-en-klaar lesmateriaal

Deze opdracht is uitgewerkt in kant-en-klare lessen bij de films Gratis, Kippenkracht, Stuckwitu en Zomervacht. Ook is er een algemene les die je aan andere filmfragmenten van jouw keuze kunt koppelen.

In het kort

De leerling analyseert in een korte film hoe een probleem of wens van het hoofdpersonage het verloop van het verhaal beïnvloedt.

Benodigdheden

• digibord of scherm

• een korte fictiefilm met duidelijke verhaalstructuur, zoals Sevilla (duur: 11:00), Maar alleen hier ben ik thuis (duur: 7:00), Hello Salaam (duur: 16:00), Free as a bird (duur: 15:00)

Stappenplan

1. Bekijk samen een korte film met een duidelijke verhaallijn.

2. Bespreek wat de beginsituatie is: wat is de ‘normale’ situatie aan het begin van het verhaal (A)?

3. Onderzoek samen wat er verandert in het verhaal (B): welk moment zorgt voor een breuk of conflict waardoor het hoofdpersonage in actie moet komen?

4. Laat leerlingen nagaan of het verhaal eindigt met een terugkeer naar de beginsituatie (A), of dat er een nieuwe situatie ontstaat (C). Wat is er veranderd?

5. Bespreek wat de nieuwe (of herstelde) situatie zegt over het hoofdpersonage. Wat was diens intentie of motivatie? Zijn diens doelen bereikt? Is de eindsituatie beter of slechter dan de beginsituatie?

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in dit domein onder Personages.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee van Reynaert Vosveld.

In het kort

De leerling voorspelt en schrijft het vervolg op de openingsscène van een film, en oefent zo met het herkennen van verhaalstructuren.

Kant-en-klaar lesmateriaal

Deze opdracht is uitgewerkt in kant-en-klare lessen bij de films Donna, Gratis, Sevilla, Spoetnik en Zomervacht. Ook is er een algemene les die je aan andere filmfragmenten van jouw keuze kunt koppelen.

Bron

Deze lessen zijn ontwikkeld door docent Nederlands Furkan Sogut.

In het kort

De leerling oefent met het herkennen van verschillende literaire vertelperspectieven in film.

Kant-en-klaar lesmateriaal

Deze opdracht is uitgewerkt in een kant-en-klare les met fragmenten uit de films #tagged, Raak, Sirene en Een bizarre samenloop van omstandigheden. Ook is er een algemene les die je aan andere filmfragmenten van jouw keuze kunt koppelen.

Filmhub Zuid-Holland heeft een korte versie van deze les gemaakt in de vorm van een Cultuursnack.

In het kort

De leerling bedenkt een voice-over bij een korte stille film en oefent met spreekvaardigheid en vertelperspectieven.

Benodigdheden

• digibord of scherm

• een korte stille film, bijvoorbeeld Father and Daughter (duur: 8:31)

• laptops of pen en papier

Stappenplan

1. Bekijk de film klassikaal en bespreek hem kort na.

2. Laat leerlingen in tweetallen of groepjes een voice-over bedenken voor de film, of een deel ervan. Laat ze een vertelperspectief kiezen voor hun voice-over. In het geval van Father and Daughter kunnen ze bijvoorbeeld kiezen voor het perspectief van de vader, de dochter of van een alwetende verteller. Ze kunnen ook meerdere perspectieven kiezen en onderling verdelen.

3. Laat de leerlingen hun voice-over(s) uitschrijven. Laat ze daarbij nadenken over welk taal- en stemgebruik past bij het gekozen perspectief. Bied gelegenheid om de voice-overs hardop te oefenen.

4. Laat groepjes hun voice-over presenteren, met de film op de achtergrond.

5. Bespreek klassikaal: hoe beïnvloedt de voice-over hoe je de film ervaart? Hoe is het verhaal anders als je vertelt vanuit een bepaald perspectief?

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in het domein Communicatie onder Spreken.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee uit de Film Wijze Waaier van de filmhubs.

Kant-en-klaar lesmateriaal

Bij de volgende verfilmingen van Nederlandstalige historische romans zijn kant-en-klare lessen geschiedenis uitgewerkt:

• Hoe duur was de suiker

• Oorlogswinter: les 1, les 2, les 3

Samenhang met leergebieden: Burgerschap, mens en maatschappij

In het kort

De leerling analyseert hoe een bekend verhaal op verschillende manieren is verfilmd en onderbouwt een eigen voorkeur aan de hand van stijl- en betekenisverschillen.

Benodigdheden

• digibord of scherm

• meerdere trailers van verfilmingen van hetzelfde bekende verhaal in verschillende settings, bijvoorbeeld Romeo en Julia: Romeo & Juliet van Carlo Carlei en Romeo + Juliet van Baz Luhrmann.

Stappenplan

1. Haal kort voorkennis op over het verhaal. Wat weten leerlingen al? Wat voor soort verhaal is het, en waar kennen ze het van?

2. Leg uit dat verhalen vaak opnieuw worden verfilmd en dat elke maker zijn eigen keuzes maakt in stijl, sfeer en betekenis.

3. Bekijk samen de trailers.

4. Bespreek welke verschillen leerlingen opvallen. Wat verandert er bijvoorbeeld in setting, kleding, muziek of taalgebruik? Waarom zouden de filmmakers daarvoor gekozen hebben?

5. Laat leerlingen aangeven welke trailer hen het meest en het minst aanspreekt en waarom. Welke film zouden ze (niet) willen zien?

Tips

! Bekijk ook de Nederlandse korte film Yulia & Juliet, over de liefde tussen twee tienermeiden in een jeugdinrichting, dat losjes gebaseerd is op het verhaal van Romeo en Julia. In de bijbehorende les wordt dieper ingegaan op de keuzes die de filmmaker gemaakt heeft om de thema’s die zij belangrijk vond, uit te lichten.

! Gebruik de opdracht als aanleiding om voorbeelden te bespreken van verboden liefdes in de Nederlandse literatuur, zoals: Hajar en Daan van Robert Anker, Fortuna’s kinderen, Leon & Juliette en Sonny Boy, alle drie van Annejet van der Zijl, Hogere machten van Joost de Vries, Verboden liefdes van Ed Franck, Verliefd en veroordeeld van Maartje van de Kamp en Floris en Fleur van Marian Hoefnagel.

Bespreek: hoe komt het dat er zo veel van dit soort verhalen zijn? Waarom vinden mensen verhalen over verboden liefdes interessant? Is een verboden liefde overal ter wereld hetzelfde, of zijn er ook verboden liefdes die alleen gelden voor Nederland?

Samenhang met leergebieden: Burgerschap, mens en maatschappij, MVT

Ook te vinden bij

Je vindt deze opdracht ook terug in dit domein onder Leesvoorkeur en leesbeleving.

Bron

Deze opdracht is gebaseerd op een lesidee uit de Film Wijze Waaier van de filmhubs.