9 Best practices voor film in je vak aardrijkskunde

Filmverhalen over mensen die de gevolgen klimaatverandering, migratie en integratie in achterstandswijken ondervinden, zijn heel waardevol om tijdens de aardrijkskundeles te bespreken. Maar je kunt zoveel meer met film in het vak aardrijkskunde! Je kunt denken aan leren over beeldtaal, zelf korte filmpjes maken als energizer of een bezoek aan een filmfestival. Dit zijn Kim's 9 best practices.

1. Gebruik fragmenten
   Leerlingen kunnen een film nog zo interessant vinden, toch kost het kijken energie als je je bedenkt dat een film al snel 50 minuten of langer duurt en ze op een dag nog vijf andere lessen volgen. De ervaring leert dat je het 't beste kort houdt. Vijf, maximaal tien minuten tijdens een les volstaat. Kim: "Bespreek de film voor, denk daarbij aan vragen als 'Wat weet je al van het gebied of het onderwerp en hoe kom je aan deze kennis?'. Geef daarna een gerichte kijkopdracht mee en bespreek de uitkomst.”

2. Laat ze een hele film kijken als huiswerkopdracht
   Je wilt dat leerlingen een film ook eens in z’n geheel en geconcentreerd kijken. Dat doen ze het best in de eigen omgeving. Kim: “In het klaslokaal kijk je het begin van de documentaire of de trailer als introductie. Bespreek een aantal dingen en sluit af met weer een stukje kijken. De hele film kijken ze dan thuis om later in de klas te bespreken.”

3. Stuur leerlingen naar buiten om filmpjes te maken
   Je kunt leerlingen ook zelf in actie laten komen, dat doorbreekt de dag en geeft energie. Stuur je leerlingen eropuit om drie superkorte filmpjes te maken die goed overbrengen wat voor weer het is. Of kies voor het thema migratie; hoe zie je dat bij jou in de straat terug? Kim: "Laat ze met hun mobiel filmen en bespreek de korte filmpjes in de klas. Een lange lesdag wordt er zeker leuker van!”

   Ontdek met deze video van Bart Valkenier (Filmleraar van het Jaar 2020) hoe simpel het is om mooie filmopnamen met je mobiel te maken.

4. Bezoek filmfestival InScience
   Ieder jaar gaat Kim met studenten naar wetenschapsfestival InScience om ze als aankomend docent te laten ondervinden hoe interessant zo'n bezoek is voor een vo-klas. De filmvertoningen zijn aan wisselende thema’s gekoppeld zoals klimaatverandering en experts leiden de discussie met prikkelende vragen op het gebied van wetenschap en maatschappelijke vraagstukken.

5. Bekijk het filmprogramma van Movies that Matter
   “Ga je naar de bioscoop, dan kan het wel: een lange film kijken van een uur," zegt lerarenopleider Kim, "een bioscoopbezoek met een groot scherm is een belevenis en je bent er even uit met z'n allen." Een mooie film die recentelijk is vertoond is Lowland Kids, over twee tieners die op een klein eiland in de bayou (moerassen) van Louisiana wonen - een unieke kust die langzaam verdwijnt door klimaatverandering.
   

6. Ontwikkel een kritische blik
   Kim maakt zijn studenten ervan bewust dat ze ook buiten de colleges om veel leren. “Schoolboeken zijn zo ongeveer heilig, we nemen ze voor waar aan. Terwijl je ook leert van films, documentaires en reportages. Misschien wel meer dan van schoolboeken!"

   Daarom vindt Kim het belangrijk dat zijn studenten in staat zijn te beoordelen hoe betrouwbaar bronnen zijn. Kim laat de eerstejaars studenten drie filmproducties vergelijken: Louis Theroux's America's Most Hated Family, een aflevering van Tegenlicht over deep fake en de aflevering IJstijd van Klokhuis.

   Daarna stelt hij de eerstejaars vragen. Hoe wordt het verhaal verteld en waarom? Voorzien experts jou van informatie of interviewt een reporter een aantal mensen met uiteenlopende meningen? Wat is je het meest bijgebleven? Welke informatie heb je eruitgehaald en hoe schat je die op waarde? En wat is nu eigenlijk waar?

   Je maakt je leerlingen bewust van beeldtaal met de vraag 'Wat valt je puur beeld-technisch op?'. Let bijvoorbeeld op de manier waarop geïnterviewden in beeld zijn gebracht. Zijn ze op een manier gefilmd dat ze groot en indrukwekkend overkomen of lijken ze klein in hun omgeving?

   Een extraatje voor na het analyseren: van de documentairemaker zelf horen waarom hij bepaalde keuzes heeft gemaakt. Kim: "Ik kijk met de klas naar een aflevering van College Tour waarin Louis Theroux wordt geïnterviewd over het maken van America's Most Hated Family. Daarin wordt Theroux geconfronteerd met het eenzijdige beeld dat hij in zijn documentaires toont.

   Op deze manier maak je als docent de koppeling tussen het leren en het leren in en buiten school aan de hand van beeld, en wordt je je daarvan bewust.

   Bekijk ook eens...

   Film is ook maar een Mening is een gratis LessonUp van Movies that Matter over de beeldvorming van sloppenwijken, waarbij leerlingen twee korte films met elkaar vergelijken.

7. Laat ze ontdekken wat er schuilgaat achter mediaberichtgeving
   Wil je bij leerlingen de kritische blik ontwikkelen (waarbij je nog meer de link maakt met de media) dan tip 6, dan zijn de masterclasses van Medialogica een aanrader. Het gelijknamige tv-programma Medialogica laat zien hoe media over een actueel onderwerp berichten, waarbij de vraag is: hoe objectief gebeurt dat? Kim: “Ook onderwerpen als migratie en geopolitieke vraagstukken worden behandeld, wat super-relevant is voor ons vak.”

   Er is een masterclass voor het vo en studenten, een masterclass voor docenten en een variant waarbij scholieren of studenten als echte onderzoeksjournalisten aan de slag gaan. Deelnemers leren zichzelf vragen te stellen als: is er gedegen onderzoek verricht en door wie? Of heb ik te maken met een mening? Hoe wordt het verhaal verteld en welke middelen worden er eigenlijk gebruikt om het verhaal te sturen? Word ik gemanipuleerd?
   

8. Vraag ze naar hun toekomstbeeld

   Tijdens Beeldbekwaam, het seminar voor lerarenopleiders van het Netwerk Filmeducatie (de tweede editie vindt plaats op woensdag 2 november 2022 in Eye Filmmuseum!), vertelde Marcus Eshuis, lerarenopleider aan de HvA, dat hij zijn studenten fragmenten toont van een apocalyptische film zoals Mad Max, om vervolgens vanuit dat toekomstbeeld te vragen: wat is je eigen toekomstbeeld en waar komt jouw toekomstbeeld vandaan?"

   Dit roept veel reacties op want iedereen kan nadenken over die toekomst. En van daaruit worden huidige vraagstukken ook relevant, want wat er is in het hier en nu gaande? Kim: "Een mooie manier om die link te maken met de belevingswereld van leerlingen!”.
   

9. Ontdek de films, LessonUps en dossiers van het Netwerk Filmeducatie

   Kim: “Voor docenten is het superfijn om te weten: waar kan ik films halen die binnen mijn lessen passen?” In de database van het Netwerk Filmeducatie vind je een groeiend aanbod met filmtips voor de aardrijkskundeles en dossiers bij relevante thema's binnen het vak aardrijkskunde. Handig zijn de gratis LessonUps. Het leerniveau van de lessen is een richtlijn. Gebruik de LessonUps om je eigen perfecte les te maken. Bekijk de structuur van de lessen, haal er vragen uit. Groot voordeel van de LessonUps is dat daarin de beste fragmenten klaarstaan.

Drie favorieten van leerlingen

Deze documentaires sluiten perfect aan bij hun belevingswereld.