Mirjam Marks over Jovanna For Future: "Een kind kan niet stemmen, dus het enige wat je kunt doen is je stem laten horen."

Wat trok je in eerste instantie aan in Jovanna’s verhaal? Was het haar persoonlijke strijd of het bredere thema van klimaatverandering dat je motiveerde?

"Ik maak al langer jeugddocumentaires, vaak rond kinderrechten. In 2019 was het 30 jaar geleden dat het kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties werd ingevoerd. Dat jaar wilde ik een onderwerp kiezen dat alle kinderen aangaat, en dat was klimaatverandering. Tijdens mijn onderzoek stuitte ik op Jovanna, een jong meisje dat zich sterk inzet voor het klimaat. Wat me vooral aantrok in haar verhaal was haar persoonlijke inzet. Ze doet niet alleen mee aan klimaatstakingen, maar woont ook in een 'aarde huis', wat natuurlijk een keuze van haar ouders is, maar toch bijdraagt aan de visuele kracht van de film. Zo wordt niet alleen haar actie voor het klimaat zichtbaar, maar ook de manier waarop mensen proberen hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Dit gaf de film een extra laag."

Jovanna’s generatie staat bekend om haar activisme, maar wat zie jij als uniek in haar verhaal dat anderen kan inspireren?

"Het unieke aan Jovanna is haar combinatie van persoonlijke inzet en de omgeving waarin ze leeft. Ze woont in een aarde huis en dat geeft haar verhaal diepte. Maar het was voor mij belangrijk om niet alleen Jovanna te tonen. De film betrekt kinderen van over de hele wereld, want klimaatverandering raakt iedereen, ook kinderen in heel andere situaties. Jovanna zegt het mooi: 'Een kind kan niet stemmen, dus het enige wat je kunt doen is je stem laten horen.' Deze brede blik helpt jonge kijkers om te zien dat ze zelf iets kunnen doen, zonder zich alleen maar machteloos te voelen."

Deze film is zeven jaar oud. Wat maakt hem vandaag de dag nog steeds actueel?

"Helaas is de film nog steeds actueel, maar dat toont ook hoe belangrijk het onderwerp blijft. In de tijd van de film was Greta Thunberg nog een grote inspiratie voor Jovanna, en hoewel niet elk kind vandaag nog weet wie Greta is, heeft haar beweging veel in gang gezet. Sindsdien zijn er ook veranderingen geweest. We hebben nu meer kennis over het klimaat, mede dankzij kinderen als Greta en Jovanna. Wat ik hoop, is dat deze film jongeren aanspoort na te denken over hoe zij omgaan met hun omgeving. Misschien vond je zeven jaar geleden een kwartier onder de douche staan normaal, maar nu niet meer. Dat soort kleine gedragsveranderingen zijn belangrijke stappen."

Je hebt ervoor gekozen om bepaalde beelden of gesprekken wel of niet op te nemen. Hoe bepaal je als filmmaker welke momenten het meest effectief zijn voor het verhaal?

"Dat is een lastig proces. Je maakt constant keuzes, vanaf het moment dat je besluit welk kind je wilt volgen. Jovanna koos ik omdat haar verhaal op een mooie, herkenbare manier verteld kon worden. Ook heb ik beelden laten zien van kinderen wereldwijd om het thema breder te trekken. In Nederland kun je ervoor kiezen om in een aarde huis te wonen of niet naar school te gaan, maar elders in de wereld hebben kinderen andere prioriteiten en levensomstandigheden. Ik wilde die contrasten laten zien zonder moralistisch te zijn. Daarnaast heb ik ervoor gekozen om Jovanna in bepaalde scènes alleen te laten praten, zonder haar in beeld te tonen. Dat maakte het gesprek persoonlijker en minder beladen."

Hoe hoop je dat de film in het klaslokaal wordt gebruikt om belangrijke onderwerpen zoals klimaatverandering bespreekbaar te maken?

"Wat ik hoop, is dat kinderen zich aangesproken voelen door Jovanna, hun leeftijdsgenoot, en dat de film het gesprek op gang brengt. Vaak zie je dat kinderen en volwassenen snel kritiek hebben: 'Ja, maar ze heeft een mobiele telefoon, dus hoe goed is ze nou echt voor het klimaat?' Het gaat er juist om dat ieder klein stapje telt. Als je één dag minder vlees eet, is dat al goed. Ik hoop dat de film inspireert tot zulke kleine, haalbare acties en dat het niet alleen draait om het grote geheel."

Wat zijn onderwerpen die je in een volgende documentaire nog zou willen onderzoeken?

"Op dit moment werk ik aan een serie over kinderen die gevlucht zijn uit hun thuisland en in Nederland een nieuw leven proberen op te bouwen. Het idee dat de plek waar je geboren bent zoveel verschil maakt, fascineert me. Door deze kinderen beter te leren kennen, hoop ik dat we inzien dat we eigenlijk allemaal veel meer op elkaar lijken dan we denken."