0-9
180-gradenregel
De 180-gradenregel is een van de belangrijkste kenmerken van continuïteitsmontage. Bij de 180-gradenregel loopt er een denkbeeldige lijn tussen twee personages. Het idee van de 180-gradenregel is als volgt: zolang de camera aan dezelfde kant van deze denkbeeldige lijn blijft staan, ervaart de kijker tijd en ruimte in een scène als één logisch geheel. De kijker begrijpt immers waar de personages ten opzichte van elkaar staan in de ruimte. Bijvoorbeeld in dit fragment uit de film Lady Bird (2017).
Gaat de camera over deze denkbeeldige lijn, dan wordt het 'logische' geheel van tijd en ruimte doorbroken. Want wat eerst (voor de camera) links was, is vanaf de andere kant van de lijn gefilmd, ineens rechts - en omgekeerd. Met verwarring als resultaat. Maar soms kiezen filmmakers er juist bewust voor om de 180-gradenregel te doorbreken. Bijvoorbeeld om een bepaald gevoel over te brengen, in actiescènes, droomscènes of emotionele momenten in het verhaal. Dit fragment uit The Dark Knight (2008) is een goed voorbeeld van het doorbreken van de 180-gradenregel. Kun jij aangeven op welk moment de denkbeeldige lijn of 'grens' wordt overschreden? En waarom zouden de makers dat zo gedaan hebben, denk je?
360 graden shot (ook: arc shot, 360 graden pan)
Een 360 graden shot is een soort camerabeweging waarbij de camera helemaal rondom zijn as draait: 360 graden dus. Bekijk het fragment uit de film Clownwise (2023) voor een 360-graden panbeweging.
Ontdek meer over camerabewegingen in deze (Engelstalige) video:
A
Acteur
Een acteur speelt een personage in een film of serie. Hervoor gebruikt de acteur vaak een tekst (een scenario of script) die door een scenarioschrijver is geschreven. Met zijn lichaam en stem, oftewel: door middel van zijn spel, geeft de acteur vorm aan het personage. Dit spel bestaat uit verschillende aspecten. Bijvoorbeeld mimiek (gezichtsuitdrukking), gebaren en beweging, lichaamshouding, een handeling; of door stemvolume, accent, klankkleur, intonatie, beklemtoning, timing en emotie.
Een bepaalde keuze in aspecten van spelvormgeving kan leiden tot een bepaalde speelstijl, bijvoorbeeld method acting. Omdat de camera de acteur van dichtbij in beeld kan brengen en je als kijker het personage dus dicht op de huid zit, ziet acteren voor een camera er net iets anders uit dan acteren in een theater.
In deze video van de webserie 'Wat kijk je nou?' wordt uitgelegd hoe dat werkt, acteren voor een camera.
Aerial shot
Een aerial shot is een camerastandpunt waarbij een situatie op de grond vanuit een hoog punt gefilmd wordt. Bijvoorbeeld vanaf een hoog gebouw naar beneden, of vanuit een helikopter of door middel van een drone. Met een aerial shot krijgt de kijker overzicht van een situatie. Een aerial shot is tegelijk een extreem long shot. Bekijk het aerial shot uit de Indiase thriller Ratanpur uit 2018.
Alwetende cameravoering
Bij de alwetende cameravoering heeft de camera de functie van een alwetende verteller. De alwetende verteller is een vorm van een vertelperspectief. Anders dan bijvoorbeeld een point-of-view shot van de personele verteller, kent en vertelt de alwetende verteller het verloop van het verhaal, als een soort buitenstaander, zonder er meestal zelf deel van uit te maken. De alwetende verteller is dus vaak geen personage in het verhaal zelf. Om de camera als alwetende verteller in te zetten, oftewel als ‘alwetende cameravoering’, wordt gebruik gemaakt van camera-afstand, kaders, beweging, of focus, om meer informatie over wat er is gebeurd of staat te gebeuren aan de kijker te geven. Bekijk de volgende scène uit de horrorfilm It Follows (2014). Kun jij aanwijzen wanneer er sprake is van een point-of-view van een personage en wanneer er sprake is van alwetende cameravoering? En waar zie je dat dan aan?
Ambiguous space
Een ambiguous space (vertaald ‘ambigue ruimte’) betekent dat een situatie in een film opzettelijk verwarrend of desoriënterend is vormgegeven. Voor de kijker is niet duidelijk wat de verhoudingen zijn tussen objecten, personages en de ruimte om hen heen; ook is niet duidelijk in wat voor soort ruimte het object of het personage zich bevindt. Ambiguous space kan op verschillende manieren worden vormgegeven: bijvoorbeeld door camerabewegingen of -standpunten, belichting, spiegels, of door middel van objecten. Ambiguous space is vaak dus het resultaat van een samenspel tussen cameravoering, licht en mise-en-scène. Bekijk een voorbeeld van ambiguous space in deze scène uit de film Black Swan (tot 00:50). Kun jij aanwijzen met welke middelen de ambiguous space in deze film is vormgegeven?
Animatiefilm
Bij een animatiefilm worden stilstaande tekeningen, maar bijvoorbeeld ook poppen, beeldje voor beeldje, oftewel frame voor frame, opgenomen en afgespeeld, waardoor de illusie wordt gewekt dat ze bewegen. Dit kan zowel analoog als digitaal. De persoon die de tekeningen animeert oftewel tot leven wekt, heet een animator. Tekenfilms zijn een vorm van animatie, maar ook stop motion.
Bekijk de wisebit: hoe werkt een animatie?
Animator
Zie: Animatiefilm
Antagonist
Een antagonist is een soort personage. De antagonist is de tegenstander van de hoofdpersoon, oftewel de protagonist. Een antagonist is vaak, maar niet altijd, een personage met slechte eigenschappen of de ‘slechterik’. De Joker in de Batman-films is een goed voorbeeld van een antagonist t.o.v. protagonist Batman.
Art department
Het art department is het onderdeel van de filmcrew dat zich richt op de aankleding van alles wat zich voor de lens van de camera afspeelt, het production design. Onder het art department vallen onder andere het decor, kostuums, haar en grime (make-up), props of rekwisieten. Het art department staat onder leiding van een production designer, die de visie van de regisseur vertaalt naar het production design. Art directors zijn ook onderdeel van het art department, maar zijn verantwoordelijk voor de praktische uitvoering van de ideeën van de production designer. De films van de Amerikaanse regisseur Wes Anderson hebben een kenmerkende eigen stijl, waarbij het production design bepalend is. Bekijk de trailer van de film The Grand Budapest Hotel (2014). Welke elementen van het production design vallen je op?
Production designer is een van de studierichtingen van de Nederlandse Filmacademie. Bekijk deze video waarin studenten vertellen over hun opleiding production design.
Art house film / -cinema
Met arthouse films of art cinema worden (speel-)films bedoeld die wat betreft het verhaal (en vaak ook de filmische vormgeving) opzettelijk afwijken van de regels van de mainstream commerciële Hollywood-films. (Zie ook: Hollywood-film). Vaak zijn arthouse films wat experimenteel en richten ze zich op een wat kleiner publiek. Maar dat betekent niet dat ze niet ook heel succesvol kunnen zijn. Een goed voorbeeld van zo’n succesvolle arthouse film is Parasite van de Koreaanse regisseur Bong Joon-Ho, of Los Reyes De Mundo van de Colombiaanse regisseur Laura Mora Ortega. Bekijk de trailer van 'Los Reyes del Mundo (2024).
Axial cut
Een axial cut is een cut waarbij de camera naar een object toe beweegt tussen shot 1 en shot 2. De positie van de camera verandert alleen qua afstand, terwijl de hoek hetzelfde blijft. Deze scene uit Jaws (1975) is een goed voorbeeld van een axial cut. (Afspelen tot 01:16).
B
Beschikbaar licht
Beschikbaar licht komt van lichtbronnen die zichtbaar zijn in een shot of scène, zoals straatlantaarns, daglicht of andere lampen die daar staan. In de film Toni_with_an_i (2019) komt het beschikbaar licht van de laptop.
Blockbuster
Een blockbuster is een succesvolle film met goede verkoopcijfers. Meestal volgt een blockbuster de regels van de Hollywood-film, met een makkelijk te volgen verhaal. Een voorbeeld van een blockbuster is de film Avatar (2009).
C
Camera-afstand
De camera-afstand is de afstand van de camera ten opzichte van dat wat gefilmd wordt. Deze bepaalt hoeveel van het onderwerp dat gefilmd wordt zichtbaar is in het beeld. De term 'camera-afstand' suggereert dat de camera fysiek dichterbij of verder weg staat van het onderwerp, dus wordt verplaatst. Maar het veranderen van de camera-afstand kan ook door bijvoorbeeld in- of uit te zoomen met de lens. Met de camera-afstand kun je verschillende kaders maken: bijvoorbeeld iets in close-up, in een medium shot of een long, wijd- of totaal-shot tonen. Bekijk de (Engelstalige) video over de verschillende soorten shots die je kunt maken door iets van dichtbij of juist veraf te filmen.
En wil je meer lezen over dit onderwerp camera-afstand? Bezoek de pagina afstand en kadrering.
Camerabeweging
Camerabeweging is de beweging die de camera maakt in beeld. Er zijn verschillende soorten camerabewegingen. 1. een horizontale beweging, oftewel een pan (van panorama); 2. een verticale beweging, oftewel een tilt; 3. een camera die fysiek door de ruimte heen beweegt en bijvoorbeeld een personage volgt via een tracking- of dollyshot; 4. een camera die 'los' door de ruimte heen beweegt, vanuit de hand gefilmd (handheld) en 5. een camera waarbij de lens beweegt, zoals bij in- en uitzoomen. Bekijk de (Engelstalige) video over verschillende soorten camerabeweging.
En wil je meer lezen over dit onderwerp camerabeweging? Zie de pagina beweging voor meer informatie.
Camera operator
De camera operator bedient de camera's waarmee de film wordt vastgelegd. De camera operator zorgt ervoor dat de camera op de juiste manier beweegt en de beelden scherp blijven, op aanwijzingen van de Director of Photography (DoP). Waar de Director of Photography creatief verantwoordelijk is voor het camerawerk en nauw samenwerkt met de regisseur, is de camera operator dus vooral verantwoordelijk voor de technische bediening van de camera's.
Camerastandpunt
Het camerastandpunt is de hoek van waar uit de camera een onderwerp filmt, b.v. van boven of juist van beneden gefilmd. Er zijn veel verschillende soorten camerastandpunten: vogelstandpunt, neutraalstandpunt, kikvorsstandpunt of gekanteld standpunt (oftewel een 'Dutch angle'). Bekijk de (Engelstalige) video over verschillende soorten camerastandpunten (in deze video 'angles' oftewel 'hoeken' genoemd).
Let op! Vaak wordt voor het woord camerastandpunt ook wel het woord -perspectief gebruikt. Omdat het woord perspectief ook vaak gebruikt wordt om aan te geven dat je b.v. 'iets vanuit het perspectief van een ander bekijkt', kiezen we hier voor het woord standpunt.
Wil je meer lezen over de verschillende soorten camerastandpunten? En een kijkopdracht doen? Bekijk de pagina standpunt voor meer informatie
Cast
Als je het over de cast hebt, heb je het over alle acteurs en actrices in film. Maar dat kunnen ook dieren zijn! De cast zijn dus alle figuren' die in beeld verschijnen en een rol spelen. De personen achter de camera, die er dus voor zorgen dat alles technisch en organisatorisch op rolletjes verloopt, noem je de crew. En dan is er ook nog de casting: dat is eigenlijk een soort auditieproces waarin acteurs voor een film geselecteerd worden.
Cinematografie
Een verhaal vertellen op film gaat niet alleen om het vastleggen van de actie in beeld en geluid. Het gaat ook om hoe de beelden worden vastgelegd. In de film- en tv-wereld heet dit cinematografie, wat letterlijk betekent: 'schrijven met licht'.
Cinematografie is dus de kunst van het visueel vertellen van een filmverhaal. Cinematografie omvat de keuzes op het gebied van alle visuele elementen in beeld: zoals belichting, compositie, camerabeweging, camerastandpunten, of je de film analoog (op filmrollen) of digitaal opneemt, lenskeuzes, scherptediepte, zoom, focus, kleur en filters.
Cinema vérité
Cinéma vérité is een stijl van filmen die voortkomt uit de documentaire. Je ziet de kenmerken van cinema vérité dus vaak bij documentaire-films, maar de stijl wordt ook bij fictie-films toegepast. Bij de cinéma vérité-stijl ligt de nadruk op een rauwe, ongefilterde en ongestileerde indruk van de werkelijkheid 'zoals die is'. Vaak met een camera die, vanuit de hand gefilmd oftewel met een handheld camera, dicht bij de actie staat. Deze stijl wordt gebruikt om een zogenaamd authentiek en onbewerkt beeld van de wereld te geven. Toch zijn deze films natuurlijk net zo goed geregisseerd, met aanwijzingen voor de cameravoering, de acteurs, en met aandacht voor production design en mise-en-scène. Bijvoorbeeld in de (Italiaanse) film The Battle of Algiers (‘La battaglia di Algeri’) uit 1966. Deze film wilde een rauwe, ongefilterde kijk geven op de opstand van rebellen tegen het Franse koloniale regime tijdens de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog (1954-1962).
Clair-obscur (chiaroscuro)
Clair-obscur of 'chiaroscuro' is een sterk contrast tussen licht en donker in de compositie van het shot, waarmee een spannend en dramatisch lichtbeeld ontstaat. Clair-obscur vindt zijn oorsprong in de schilderkunst van de barok: onder andere de schilder Caravaggio, maar ook Rembrandt maakten veel gebruik van het clair-obscur. In film werd clair-obscur voor het eerst veel toegepast in de films van het Duits expressionisme en in film noir. De Netflix-serie 'Ripley' (2024) maakt veel gebruik van clair-obscur (vol met verwijzingen naar de Italiaanse barok).
Cliffhanger
Een cliffhanger is een spannend slot van een scène, waarbij het niet duidelijk is hoe het verhaal afloopt. Op deze manier wordt de kijker nieuwsgierig gemaakt naar het vervolg, bijvoorbeeld naar de volgende aflevering van een tv-serie of de sequel van een film. Bekijk de cliffhanger aan het einde van de film Pirates of the Caribbean: Dead Man's Chest (2006)
Close-up
Bij een close-up vult een detail of een klein deel van het onderwerp het kader, bijvoorbeeld om de nadruk te leggen op gezichtsuitdrukkingen of details. Bijvoorbeeld in deze scène uit de film Her (2013).
Meer weten over close-ups en kadrering? Bekijk de pagina afstand en kadrering voor meer informatie.
Colorist
Een colorist past in de post-productiefase van het maken van een film de kleuren van het beeld aan. De colorist is dus verantwoordelijk voor de kleurcorrectie en zorgt ervoor dat de kleuren in de film goed passen bij het beeld. In Nederland wordt dit beroep vaak gewoon 'colorist' genoemd, maar soms vind je hem ook terug als 'kleurcorrectie-specialist'. Bekijk deze Engelstalige video over het beroep van colorist.
Componist
Een componist componeert of schrijft de muziek voor een film. De componist werkt samen met de regisseur om te zorgen dat de muziek past bij de sfeer en emoties in de film. Bekijk deze Engelstalige video waarin componist Hans Zimmer uitlegt hoe hij de muziek componeerde voor de film 'Dune' (2021).
Geïnteresseerd in het componeren van muziek voor film? De Nederlandse Filmacademie in Amsterdam heeft een Master-opleiding 'Composing for Film'. Bekijk deze video voor meer informatie.
Compositie
Compositie kan twee dingen betekenen: 1. een muziekstuk geschreven door een componist (zie: componist) of 2. de ordening, plaatsing of groepering van de onderdelen van de vormgeving tot een beeldend geheel. Je herkent deze definitie waarschijnlijk wel van het kunstvak Beeldend. Een filmische compositie gaat dan over hoe filmische elementen (zoals mise-en-scène en production design maar ook belichting en cameravoering) geordend worden in het beeld. Deze ordening van filmische elementen kan bereikt worden door het toepassen van verschillende vormgevingsprincipes, zoals balans of disbalans, scherpe of zachte lichtcontrasten, kleur- en vormeigenschappen, of beweging en ritme. Bekijk deze Engelstalige video over de onderdelen waarmee je een filmbeeld kan componeren.
Computer-generated imagery (CGI)
CGI oftewel Computer Generated Imagery zijn digitaal, door middel van computersoftware geproduceerde beelden of onderdelen in het beeld. CGI maakt het mogelijk om beelden te creëren die met analoge technologie niet makkelijk te maken zijn. Bekijk 'French Roast' (2023) voor een voorbeeld van een met CGI geproduceerde korte animatiefilm.
Continuïteit
Continuiteït is het logisch ervaren van een handeling in tijd en ruimte in de montage van een film, van shot naar shot. Bijvoorbeeld: als iemand in het eerste shot van een scène op straat loopt met in de linkerhand een paraplu, dan moet deze persoon volgens de regels van de continuïteit in het volgende shot de paraplu ook in de linkerhand hebben. Houdt de persoon in het volgende shot de paraplu opeens in de rechterhand vast, dan heet dat een continuïteitsfout. Contuïteit is ontzettend belangrijk in actiescènes, zodat de verschillende, elkaar snel opvolgende handelingen, goed en logisch te volgen zijn voor de kijker. Bekijk een scène uit de film Mad Max Fury Road (2015) voor een voorbeeld.
En zijn continuïteitsfouten altijd fout? Bekijk deze Engelstalige video en oordeel zelf.
Continuïteitsmontage
Continuïteitsmontage is een manier van monteren waarmee tijd en ruimte in de film een logisch geheel vormen. Het idee is dat de kijker zich op deze manier helemaal kan overgeven aan de werkelijkheid zoals die in film gepresenteerd wordt, hoe fantastisch of onmogelijk die werkelijkheid ook is - denk bijvoorbeeld aan een fantasy- of sciencefictionfilm. Continuïteitsmontage zou zo zorgen voor een duidelijk, logisch, volgbaar en gestructureerde verhaal waar de kijker zich in kan verliezen. Het doel van continuïteitsmontage is de montage als het ware 'onzichtbaar' te maken: waarmee wordt bedoeld dat het de kijker minder opvalt dat hij eigenlijk kijkt naar verschillende shots die aan elkaar geknipt en geplakt zijn. Continuïteitsmontage is ontstaan in Hollywood aan het begin van de 20e eeuw en is de meest gebruikte montagestijl in commerciële Hollywoodfilms. Belangrijke onderdelen van continuïteitsmontage zijn: eyeline match, match cuts en de 180-graden regel. Een tegenhanger van continuïteits- (of 'onzichtbare') montage vormen de films van de Russische constructivisten aan het begin van de jaren 1920. In deze films werd juist de nadruk gelegd op opvallende manieren van monteren, niet om een logisch verhaal te vertellen waarin je je als kijker kon verliezen, maar om heftige emoties op te roepen of om bepaalde politieke standpunten te verduidelijken. Bekijk deze Engelstalige video over continuïteitsmontage.
Contrast
Contrast is een eigenschap van de vormgeving die verwijst naar opvallende visuele verschillen, waarmee objecten of delen van één object van elkaar onderscheiden worden of een interessant visueel geheel vormen. Met contrast kun je een tegenstelling laten zien, of visuele spanning creëren, of gewoon een mooi beeld neerzetten. Contrast kan bereikt worden door kleuren en vormen te combineren, maar ook met (gekleurd) licht en schaduw. Bekijk deze Engelstalige video over hoe je door middel van contrast een tegenstelling in iemands leven kunt verbeelden.
Crane (crane shot)
Een crane is een technisch hulpmiddel waarmee een camera ingewikkelde bewegende shots kan maken. Een crane heeft wieltjes en een arm die ver omhoog, omlaag en opzij bewogen kan worden. Hierdoor kan hij zowel horizontaal als verticaal bewegen. Bijvoorbeeld als de camera eerst dicht bij een personage staat en in één vloeiende beweging naar boven zweeft. Een shot met een crane noem je simpelweg een crane shot. Kijk hier voor een voorbeeld uit de film 'Once Upon a Time in Hollywood (2019).
Credits
Met de credits worden zowel de openingstitels als de aftiteling van een film bedoeld. Naast de titel van de film worden niet alleen schrijver, regisseur, alle cast en crew maar ook alle betrokken organisaties en bedrijven genoemd. Sommige openingscredits zijn prachtig vormgegeven en bijna kunstwerken op zichzelf. Bekijk deze video met een top 10.
Crew
Met de crew worden de personen bedoeld die er voor zorgen dat alles technisch en organisatorisch op rolletjes verloopt bij een filmproductie. De crew is als het ware de personen achter de camera, in tegenstelling tot de cast, waarmee de personen bedoeld worden die in beeld verschijnen en een rol spelen in een film.
Cross-cutting
Cross-cutting is een techniek waarbij verschillende acties of momenten die binnen het verhaal plaatsvinden, naast elkaar of door elkaar heen worden gemonteerd, in één sequentie. Bijvoorbeeld om te laten zien dat deze acties of momenten gelijktijdig plaatsvinden. Of om verschillende perspectieven op een en dezelfde gebeurtenis te laten zien. Bekijk dit voorbeeld uit de film 'The Godfather' (1972).
Meer voorbeelden van cross-cutting bekijken (en andere montagetechnieken)? Bekijk deze Engelstalige video.
Cut
Een cut is een soort overgang tussen het ene en het andere shot. Een cut verbindt het einde van het ene shot met het begin van het volgende shot. In veel gevallen gebeurt dit met een zogenaamde 'harde' cut, wat betekent dat het laatste frame van het eerste shot direct gevolgd wordt door het eerste frame van het volgende shot. Bekijk deze Engelstalige video over cuts en overgangen.
Meer weten? Bekijk de pagina overgangen.
Cutaway
Een cutaway is een shot dat de actie onderbreekt door kort een andere handeling, object of persoon te laten zien, waarna je weer terugkeert naar het oorspronkelijke shot. Bijvoorbeeld om iets te benadrukken of gelijktijdige gebeurtenissen te laten zien. Bekijk een voorbeeld van een cutaway in de deze scène uit de film 'A Beautiful Mind' (2001).
Meer weten? Check de pagina overgangen.
Cutting-on-action
Cutting-on-action is een montagetechniek waarbij je van het ene shot naar een ander shot snijdt, waarbij de handeling in beeld logisch doorloopt, zonder dat je als kijker doorhebt dat er een cut plaatsvindt. Cutting-on-action is een voorbeeld van continuïteits- of onzichtbare montage. Bekijk deze scène uit The Matrix (1999) voor een voorbeeld van cutting-on-action.
D
Decor
Het decor is de omgeving waarin de film zich afspeelt. In de film The Grand Budapest Hotel (2014) is het kleurrijke hotel het decor.
Decorbouwer
Een decorbouwer bouwt de sets waar de scènes worden opgenomen, regelt materialen en doet reparaties als het decor tijdens de opnames kapot gaat. Bekijk hier hoe het hotel uit de film The Grand Budapest Hotel (2014) wordt opgebouwd.
Decoupage
Decoupage kan twee dingen betekenen:
1. een andere woord voor montage of editing;
2. het bedenken en vastleggen van welke shots er moeten worden gefilmd, bijvoorbeeld in een draaiboek, ter voorbereiding op het echte filmen. Je kunt dan zeggen dat decoupage voor het maken van de beelden met de camera plaatsvindt, en niet, zoals bij monteren of editen, daarna.
In Nederland bedoelen we met decoupage trouwens vaak dat tweede, het bedenken en vastleggen van de shots en camera-instellingen in de voorbereiding op het filmen.
Deep focus
Bij deep focus zijn alle elementen in beeld, dichtbij en ver weg, tegelijkertijd scherp. Hierdoor kan de kijker zelf kiezen waar hij naar willen kijken, in plaats van dat hun aandacht naar één scherp punt wordt geleid. Deep focus is te zien in het fragment uit de film Dunkirk (2017).
Diëgetisch geluid
Diëgetisch is alles wat hoort bij de wereld van de film, denk aan de locaties, geluiden, ruimtes en de personages. Dit begrip wordt vooral gebruikt als het gaat om geluid en geluidsontwerp. Elk geluid dat afkomstig is uit een bron in de wereld van de film wordt diëgetisch geluid genoemd. Achtergrondmuziek, een vertelstem of geluidseffecten die niet uit de wereld van de film lijken te komen zijn non-diëgetisch geluid. Luister naar het diëgetische geluid in de film Amour (2012).
In de film Up (2009) hoor je non-diëgetisch geluid.
Direct cinema
Direct cinema is een filmstijl die ontwikkeld werd door documentaire-filmmakers in Noord-Amerika aan het begin van de jaren ‘60. Direct cinema-filmmakers streven ernaar de werkelijkheid weer te geven zoals hij is, zonder al te veel voorbereiding en ingrijpen van de regisseur. Kenmerken van direct cinema zijn: werken in een kleine crew en het gebruik van handheld camera’s, zodat de makers (en zo ook de kijkers, was het idee) dicht op de werkelijkheid in het beeld zaten, ongefilterd, als een soort neutrale observator. Een voorbeeld van direct cinema is de film Primary (1960), waarin de verkiezingscampagne van de Amerikaanse presidentskandidaat John F. Kennedy wordt gevolgd.
Director of Photography
De Director of Photography (ook wel cinematograaf) is verantwoordelijk voor hoe de filmbeelden er uit komen te zien. De DOP (dat is de afkorting) bedenkt de opstelling van het licht, kiest welke camera’s en lenzen het meest geschikt zijn, maar ook de camera-standpunten en de compositie van het beeld.Bekijk hier hoe de Nederlandse director of photography Hoyte van Hoytema werkt.
Distributeur
Een distributeur zorgt ervoor dat een film bij bioscopen, televisie, streamingsdiensten of winkels terechtkomt en dat de film door zoveel mogelijk mensen gezien kan worden. Ook helpen ze met het promoten van een film.
Documentaire
Een documentaire is een soort film of een genre waarin ‘de feitelijke werkelijkheid’ centraal staat. Een niet-verzonnen werkelijkheid, oftewel ‘non-fictie’ (tegenover fictie). Maar dat betekent niet dat documentaires ‘zomaar’ de feitelijke werkelijkheid laten zien, want veel documentaires passen technieken toe die je ook in fictie-films ziet. Dit doen ze omdat documentaires een bepaald doel of een bepaalde functie hebben. Kortom: documentaires hebben als uitgangspunt het weergeven van de feitelijke werkelijkheid, maar de manier waarop ze dat doen verschilt: bijvoorbeeld door middel van montage, camerahoeken, of door commentaar te geven in de vorm van een voice-over. De volgende keer als je een documentaire bekijkt, vraag je dan af: wat wil de maker eigenlijk zeggen over de werkelijkheid? Met welk doel? En waarom doet de maker dat op deze manier?
Dogma 95
Dogma 95 is een Deense filmbeweging die in 1995 werd gestart door de regisseurs Lars von Trier en Thomas Vinterberg. Deze regisseurs wilden af van de gelikte eenheidsworst van commerciële (Hollywood-)films. Zij stelden daarom een aantal regels op, de ‘eed van zuiverheid’. Hieraan moesten de makers van Dogma 95 zich houden. Een paar van die regels zijn: er moet worden gefilmd op locatie; je mag geen rekwisieten en decors toevoegen aan de locatie; het geluid mag niet los van de beelden worden geproduceerd; de cameravoering moet handheld zijn; de film moet in kleur zijn; speciale belichting en filters zijn verboden; de film mag geen oppervlakkige actie (zoals moord) bevatten.
Dolly zoom (vertigo-effect)
Een dolly is een speciale kar op rails waar de camera op staat. Hierdoor kan de camera op een soepele manier meebewegen met het filmen. Een dolly wordt vaak gebruikt om naar een actie toe of ervan af te bewegen. Bij een dolly zoom wordt zo'n beweging gecombineerd met een zoom in de tegenovergestelde richting. De dolly beweegt naar het personage toe terwijl tegelijkertijd wordt uitgezoomd. Dit zorgt voor een duizeligmakend effect. De dolly zoom werd ooit bedacht door de Hollywood regisseur Alfred Hitchcock in zijn film Vertigo uit 1958 en wordt daarom soms ook wel ‘het vertigo-effect’ genoemd.
Draaiboek
Het draaiboek, script en scenario worden vaak door elkaar gebruikt. In een script/scenario wordt beschreven wat er in de film te zien en te horen is. Een draaiboek is een beschrijving van technische details en aanwijzingen voor een opname.
Driepuntsbelichting
De driepuntsbelichting is een lichtopstelling. Deze opstelling wordt veel gebruikt tijdens het filmen om personages of onderwerpen zo mooi en evenwichtig mogelijk te belichten. De drie lichtbronnen die hierbij worden gebruikt zijn het hoofdlicht, invullicht en tegenlicht. De sterkste lichtbron is het hoofdlicht, die de aandacht van de kijker richt. Het invullicht verzacht het contrast tussen licht en schaduw. Terwijl het tegenlicht wordt gebruikt om het onderwerp van de achtergrond te onderscheiden.
Dubbing (nasynchronisatie)
Dubbing (of nasynchronisatie) is het toevoegen van stemmen na het filmen. Meestal wordt hiermee bedoeld dat de stemmen van de acteurs op het scherm worden vervangen door stemmen in een andere taal.
Dutch angle
Dutch angle is een shot waarbij de camera zijwaarts is gekanteld waardoor er een schuine horizon is. Dit creëert vaak een effect van verwarring, gevoel van controle-verlies en onbalans.
Duits expressionisme
Na de Eerste Wereldoorlog ontstond er in de Duitse filmindustrie een nieuw soort films, die later het Duits expressionisme zouden worden genoemd. Deze films kenmerkten zich door inhoudelijke thema’s als angst en vervreemding en stijlkenmerken zoals decors met sterke vervormingen, grote lichtcontrasten met dramatische schaduwen (oftewel clair-obscur), gekantelde camera-standpunten (oftewel dutch angles) en het gebruik van ambiguous space. Deze kenmerken zie je terug in de film Das Kabinet des Dr. Caligari (1920).
Meer lezen over (de invloed van) de films van het Duits expressionisme? Lees hier een artikel.
E
Editen
Editen is het proces van het selecteren, knippen, rangschikken en samenvoegen van de filmbeelden tot een film. Dit wordt gedaan in de post-productie door de editor. De meest eenvoudige vorm van editen is de hard cut, maar er zijn veel andere manieren om van het ene shot naar het andere te gaan. Door de juiste overgangen te editen creëren filmmakers het juiste ritme, tijdsbeleving in de film, de verhaallijn en de betekenis. Meer hierover weten? Bekijk de video van Studiobinder.
Editor
Een editor is de persoon die de verschillende filmbeelden en geluiden samenvoegt in de postproduction. De editor zorgt ervoor dat de film een goed verhaal vertelt door de volgorde van de beelden en geluiden te kiezen, ook voegt de editor visual effects en overgangen toe.
Elliptical editing
Bij elliptical editing worden delen van een gebeurtenis weglaten, waardoor een onderbreking (ellips) in het verhaal ontstaat. Dit is te zien in de film Batman Begins (2005).
Establishing shot
Het establishing shot is het eerste shot van een scène. Een establishing shot is vaak een totaalshot en geeft een soort overzicht van tijd en plaats waar een scène zich afspeelt. Bijvoorbeeld in dit establishing shot uit de film The Shawshank Redemption (1994).
Experimentele film
Met experimentele films wordt een bijzonder soort films bedoeld die je kunt herkennen aan het ontbreken van een verhaal en het experimenteren met bepaalde filmische technieken. Experimentele films zijn trouwens wat anders dan arthouse-films of art cinema, waarin wel een verhaal verteld wordt, ook al is het niet op de Hollywood-manier. Experimentele films vind je vaak in een museum, of een galerie (al worden ze soms wel eens in een bioscoop of filmtheater vertoond). Een voorbeeld van een experimentele film is de film 43# (2017) van Joost Rekveld.
Extern licht
Extern licht komt van een lichtbron die buiten de scène staat en de aanwezige lichtbron in de mise-en-scène versterkt. Externe lichtbronnen zorgen voor betere controle over de lichtomstandigheden. Dit is te zien in het fragment uit de film The Big Sleep (1946).
Extreme close-up
Bij een extreme close-up vult een detail van het onderwerp het hele beeld. Als het onderwerp een gezicht is, toont de opname slechts delen ervan, zoals de ogen of lippen. Dit is te zien in het shot uit de film Little Miss Sunshine (2006).
Extreme long shot (extreme wide shot)
Bij een extreme long shot (of een extreme wide shot) kadreert de camera het onderwerp (bijvoorbeeld een persoon) van grote afstand, op zo’n manier dat het onderwerp klein (bijna onzichtbaar) in beeld gebracht en de omgeving centraal staat. Bijvoorbeeld in dit extreme long shot uit de film Lawrence of Arabia (1962).
Eyeline match
De eyeline match is een manier van editen waarbij je als kijker te zien krijgt waar een personage naar kijkt: de blikrichting van een personage ‘matcht’ dus (meestal) met datgene waar het personage naar kijkt. Eyeline matches zijn een onderdeel van continuïteitsmontage en zorgen er zo voor dat er een idee van een logisch geheel van tijd en ruimte voor de kijker ontstaat.
F
Fade-in
Een fade-in is een soort beeldovergang, waarbij een shot langzaam opkomt en helder wordt. Bekijk de eerste 10 seconden van de film The Godfather (1972) voor een fade-in.
Fade-out
Fade-out is een soort beeldovergang, waarbij een shot langzaam donker wordt. Bekijk de laatste 10 seconden van de film The Graduate (1967) voor een fade-out.
Fast motion
Fast motion is het versneld afspelen van film. Fast motion wordt vaak gebruikt in comedyfilms, maar ook in natuurfilms. Een extreme vorm van fast motion is een time-lapse. In deze video zie je een paar voorbeelden van fast motion in films achter elkaar.
Fast cutting
Fast cutting is het samenvoegen van verschillende korte shots die elkaar snel opvolgen. Fast cutting is een handige manier om in korte tijd veel informatie over te brengen. Het wordt vaak gebruikt om energie, spanning of controleverlies toe te voegen aan een scene. Bekijk de scene uit Lola rennt (1998) voor een voorbeeld van fast cutting.
Fictie
Fictie is een verhaal waarbij de gebeurtenissen niet feitelijk zijn, maar zijn verzonnen. Een voorbeeld is de korte fictie film The black hole (2009).
Film noir
Film noir is een filmstijl die opkwam in de Hollywood-films van de jaren 40 en 50. Films noir spelen zich doorgaans in de stad af, gaan meestal over misdaad en bedrog, met vaak een cynische detective die verleid wordt door een ‘femme fatale’ - een ‘gevaarlijke vrouw’. De sombere, pessimistische, gewelddadige inhoud van films noir, wordt nog eens versterkt door de stijl van deze films in zwart-wit: grote dramatische contrasten tussen licht en donker en sterk afgetekende schaduwpartijen (vandaar ook ‘noir’, oftewel ‘donker’) laten een wereld zien waarin niks is wat het lijkt, er voortdurend dingen verborgen worden, er altijd gevaar heerst en mensen nooit helemaal te vertrouwen zijn. De stijl en inhoud van film noir is nog steeds van invloed: zo leidde het tot ‘neo-noir’, waarin de meer klassieke stijl en inhoud van film noir wordt gecombineerd met andere stijlen en genres - waarin het zwart-wit van de ‘oude films noir is vervangen door de sterke licht en kleurcontrasten van met neon verlichte steden. The Maltese Falcon (1941) is een klassieke film noir.
Filmscore
Een filmscore is het muzikale deel van een soundtrack, dat meestal speciaal door een componist wordt gecomponeerd voor de film. Een voorbeeld van een bekende filmscore is de filmscore van de film Amélie (2001).
Filmtheorie
Filmtheorie is een wetenschappelijke of academische manier van het kijken naar en onderzoeken van film. Specifieke filmtheorieën zijn o.a. de auteurstheorie, de formalistische filmtheorie, de feministische filmtheorie, de marxistische filmtheorie, de psychoanalytische filmtheorie en de structurele filmtheorie. Benieuwd hoe je film kan analyseren? Bekijk onderstaande video.
Fisheye lens
Een fisheye lens is een lens die bijna 180 graden kan tonen. Opnamen die gemaakt zijn met een fisheye-lens zorgen voor sterke vervormingen in het beeld, waardoor alles wat je ziet uit proportie lijkt. Bekijk het effect van een fisheye-lens in het fragment uit de film The Favorite (2018)
Flashback
Flashbacks vormen onderdeel van de verhaalstructuur. Flashback zijn een soort sprongen in de tijd, waarmee de kijker mee teruggenomen wordt naar iets in het verleden van het verhaal of het personage. Vaak met het doel de situatie in het heden te verklaren of deze een bepaalde lading mee te geven. Meestal wordt de flashback duidelijk aangegeven met een opvallende overgang, zoals deze combinatie van camerabeweging, match cut, een totaal of wijd shot en kleur in de film Ratatouille (2007).
Flash-forward
Flash-forwards vormen onderdeel van de verhaalstructuur. Tijdens een flash-forward wordt de kijker meegenomen naar iets wat in het verhaal nog niet gebeurd is, zoals in de film Lola Rennt (1998).
Focus
De term focus verwijst naar de scherpte of helderheid van iets in een beeld. Als iets scherp is, ziet het er duidelijk uit. Als iets onscherp is, lijkt het wazig en onduidelijk. De focus kan ook veranderen tijdens het filmen. Dit zie je in deze scène uit de film Casino Royale (2006).
Freeze frame
Freeze frame is een special effect waarbij de actie even op pauze wordt gezet. Een freeze frame wordt in film soms gebruikt in combinatie met een voice-over om commentaar te leveren op de gedachten en gevoelens van een personage, zoals in de film The Wolf of Wall Street (2013).
G
Gaffer
De gaffer is verantwoordelijk voor de uitvoering van het lichtplan zoals dat door de director of photography is bedacht. De gaffer stelt het licht zo in dat het past bij de sfeer van een scène. In deze (Engelstalige) video legt een gaffer uit hoe dat in de praktijk werkt.
Gaze shot
Een gaze shot is een opname waarin een personage naar iets buiten beeld staart. Dit zorgt dat de kijker een kort moment in de positie van het personage wordt geplaatst. We zien bijvoorbeeld een personage plotseling naar de lucht kijken en in het volgende shot een passerend vliegtuig, zoals in het fragment uit de film North by Northwest (1959).
Genre
Een genre is soort film die te herkennen is aan specifieke kenmerken. Er zijn veel verschillende genres, maar de bekendste zijn komedie, drama, actie, thriller, horror en sciencefiction. Meer hierover weten? Bekijk de video van Studiobinder.
Geluidseffecten
Geluidseffecten zijn kunstmatige geluiden die in een geluidsstudio worden gemaakt en in de post-productie worden toegevoegd. Met geluidseffecten wordt de impact van het beeld, bij bijvoorbeeld explosies of vuistslagen, versterkt. Geluidseffecten kunnen uit een standaard geluidsbibliotheek worden gehaald, of door een vakman worden gemaakt. Het maken van geluidseffecten heet foley.
Geluidstechnicus
Een geluidstechnicus is verantwoordelijk voor het opnemen van het geluid tijdens het filmen. Hij of zij zorgt ervoor dat de stemmen van de acteurs, geluidseffecten en muziek goed hoorbaar zijn. Meer hierover weten? Bekijk de video van Studiobinder.
Green screen
Green screen is een groen scherm geplaatst op de achtergrond van een shot. Een onderwerp wordt gefilmd met deze groene achtergrond. Vervolgens kan met computertechnologie de groene achtergrond worden vervangen voor een andere achtergrond.
Grime
Grime is make-up die de karaktereigenschappen van een personage benadrukt. Meer hierover weten? Bekijk de video van Studiobinder.
Grip
De grip zorgt ervoor dat camera’s en lichtapparatuur goed en veilig geplaatst zijn tijdens het filmen. De grip stelt de apparatuur in, helpt bij het verplaatsen en bewegen van camera’s op kranen en sporen en zorgt dat kabels zo liggen dat niemand erover kan struikelen.
H
Handheld camera
Bij een handheld-opname draagt de cameraman de camera in de hand terwijl hij zich over de set beweegt. Dit zorgt voor schokkerige beelden – een effect dat soms bewust wordt ingezet. Het beeld lijkt hierdoor realistisch en spontaan, maar kan ook duizelingwekkend zijn voor het publiek. Handheld camera's worden vaak gebruikt in documentaire films, zoals de film Jano & Shiro, a brothers journey (2020).
Hair & make-up artist
Een hair & make-up artist verzorgt het haar en de make-up van de acteurs. Hij of zij zorgt ervoor dat de acteurs er precies zo uitzien als nodig is voor hun rol en controleert het haar en de make-up tussen de opnames door. In de scene uit The Hunger Games (2013) zie je het karakter Effie Trinket, vormgegeven door een hair & make-up artist.
Hard licht
Hard licht is helder licht dat zorgt voor grote contrasten, korte schaduwen en veel details. Mensen zien er vaak minder fraai uit, omdat dit felle en harde licht alles zichtbaar maakt. Dit zie je ook in de scene uit de film Jake defeats sugar ray (1980).
Hero's Journey
De ‘Hero’s Journey’ is een soort vast verhaalpatroon (een ‘verhaalschema’ of verhaalstructuur’) dat je in veel verhalen en mythen van over de hele wereld terug ziet komen, ook en vooral in filmverhalen. In de ‘Hero’s Journey’ staat een held centraal die, in een aantal vaste stappen of fasen in het verhaal, door avonturen en uitdagingen groeit en verandert. De ‘Hero’s Journey’ is voor het eerst beschreven door de Amerikaanse wetenschapper Joseph Campbell in 1949, die onderzoek deed naar hoe er in culturen door de eeuwen heen verhalen verteld werden. In deze video worden de stappen in het verhaalpatroon van de ‘Hero’s Journey’ uitgelegd met voorbeelden.
Hollywood-film (zie ook: klassieke Hollywood-film)
Een Hollywood-film is niet alleen een populaire film die gemaakt is in, je raadt het al, Hollywood, maar ook een bepaalde manier van een verhaal vertellen. De verhaal-ingrediënten van een typische Hollywood-film zijn: 1. een duidelijke hoofdpersoon (protagonist, 'de held') die 2. een probleem moet oplossen of een doel moet bereiken (of allebei) en daarbij 3. in conflict raakt met een duidelijke tegenstander (antagonist, 'de slechterik'); en er 4. een goed te volgen en gemotiveerde oorzaak-gevolg relatie is, die uiteindelijk leidt tot 6. een duidelijke overwinning of nederlaag (vaker het eerste), waarbij het probleem is opgelost en het doel al dan niet is bereikt. De tegenhanger van de Hollywood-film is de art film (zie ook arthouse/art-cinema).
Hoofdlicht
Het hoofdlicht of keylight is het sterkste, meest heldere licht dat wordt gebruikt in een filmopname. Het hoofdlicht is ook de voornaamste lichtbron bij driepuntsbelichting, een soort standaard lichtopstelling bij films en tv-programma’s en series. Het hoofdlicht leidt sterk de aandacht van de kijker. Wanneer alleen een hoofdlicht wordt gebruikt, ontstaan er ook sterke schaduwen: er is immers geen andere lichtbron die de schaduwplekken ‘invult’. Dit zie je ook in de film No Country For Old Men (2007).
Hoog camerastandpunt
Bij een hoog camerastandpunt filmt de camera iets boven oogniveau. Dit maakt het onderwerp klein en kwetsbaar. In combinatie met een close-up zorgt dit standpunt voor een gevoel van paniek en claustrofobie. Dit zie je ook in de scene uit de film Artificial Intelligence (2001).
Hidden cut
High-key lighting
High-key lighting is een manier van belichten waarbij een shot helder wordt uitgelicht, zonder al te grote contrasten tussen licht en donker. High key lighting wordt vaak gecombineerd met zacht licht, waardoor een evenwichtig lichtbeeld ontstaat. Zoals in de openingsscène van La La Land (2016). De scène op de snelweg is helder verlicht met natuurlijk zonlicht, waardoor de vreugdevolle en energieke sfeer van de dansende menigte wordt versterkt.
I
Insert shot
Insert shot is een shot in een scène die kort de actie vanuit een andere positie laat zien. Dit zie je ook in het fragment uit de film The Big Lebowski (1998). Het moment van bowlen wordt vanuit verschillende standpunten gefilmd.
Intercutting (cross-cutting)
Intercutting (vaak ook cross-cutting genoemd) is een montage-techniek waarbij er telkens tussen verschillende handelingen wordt gesneden, van shot naar shot. Parallelmontage is een bijzondere vorm van intercutting of cross-cutting . In het fragment uit de film Inception (2010) wordt intercutting toegepast.
Invullicht
Het invullicht is een onderdeel van driepuntsbelichting, een soort standaard lichtopstelling bij films en tv-programma’s en series. Invullicht wordt gebruikt om de sterkste schaduwen, die door het hoofdlicht worden veroorzaakt, te verzachten. In de film La La Land (2016) is gebruik gemaakt van invullicht.
Italiaans neorealisme
Het Italiaans neorealisme is een Italiaanse filmbeweging die opkwam vlak na de Tweede Wereldoorlog. De belangrijkste kenmerken van het Italiaans neorealisme zijn: gefilmd op locatie, met niet-professionele acteurs en met de zware sociaaleconomische omstandigheden van de arbeidersklasse in het naoorlogse Italië als onderwerp. Een van de bekendste neorealistische films is Ladri di biciclette, oftewel ‘Fietsendieven’ (1948).
J
Jump cut
Een jump cut is een type overgang tussen twee shots van hetzelfde onderwerp, vanuit dezelfde camerahoeken, waarbij er een stuk van de doorlopende actie weggelaten wordt, met een soort schokkerig effect. Een goed voorbeeld van een jump cut is te zien in Schindler's List (1993).
K
Kader
Een kader is het beeld dat door de camera wordt gefilmd. Het is een uitsnede, er valt een deel buiten beeld.
Kikvorsstandpunt (kikkersperspectief)
Bij een kikvorsstandpunt (of kikvors- of kikkerperspectief) wordt een shot gefilmd vanuit een laag standpunt. Dit standpunt maakt het getoonde object of onderwerp groot en belangrijk. Meestal wordt dit standpunt gebruikt om het dominante onderwerp te benadrukken. Een kikvorsstandpunt is te zien in de horrorfilm Annabelle: Creation (2017).
Kitchen sink realism
Kitchen sink realism of -drama verwijst naar bepaalde kunst, literatuur, theater en film waarin het dagelijks leven van de Britse arbeidersklasse op een rauwe en ongepolijste manier wordt getoond. Kitchen sink realism en drama’s kwamen op in de jaren 60. Up the Junction (1968) is een typisch voorbeeld van een kitchen sink drama.
Klassieke Hollywood film
Met klassieke Hollywood films worden zowel films met een bepaalde vaste verhaalstructuur en stijlkenmerken, als een historische periode tussen ongeveer 1910 en 1960 bedoeld. In deze periode ontstond de ‘typische Hollywood-film’, commerciële publieksfilms met als doel de kijker te vermaken met een makkelijk te volgen verhaal, echte helden en slechteriken en een happy end. Het continuïteitssysteem of -montage is de basis van de klassieke Hollywoodstijl, die tot de jaren 60 de standaard was in Hollywood, maar nog steeds veel invloed heeft op films van over de hele wereld.
Korte film
Een korte film is een (verhalende) film met een lengte tot 60 minuten. Een fictiefilm van meer dan 60 minuten wordt in Nederland een speelfilm genoemd.
Kostuum
Met een kostuum wordt de kleding van een personage bedoeld. Met een kostuum kan de kostuumontwerper, op aanwijzingen van de production designer, bijvoorbeeld de persoonlijkheid en de sociale status van een personage benadrukken. Bijvoorbeeld in dit fragment uit de film The Devil Wears Prada (2006).
Kostuumontwerper
Een kostuumontwerper bedenkt, maakt en/of koopt de kleding voor de acteurs. Hij of zij zorgt dat de kleding goed zit en past bij het verhaal en de personages. Meer weten over het werk van een kostuumontwerper? Bekijk de video.
Kuleshov-effect
Het Kuleshov-effect is een fenomeen dat ontdekt werd door de sovjet-filmmaker Lev Kuleshov in 1918 en dat heel veel invloed heeft gehad op zowel filmmakers als filmtheorie. Het effect was het resultaat van een montage-experiment: Kuleshov maakte een close-up van een acteur met een ‘neutrale’ gezichtsuitdrukking. Vervolgens combineerde hij deze close up in de montage met telkens een ander beeld. Kuleshov ontdekte in zijn experiment dat de gezichtsuitdrukking van de man telkens anders werd geïnterpreteerd door het publiek waar hij de montage aan toonde, afhankelijk van met welk shot het gezicht van de man werd gecombineerd. Zo kwam hij tot de conclusie dat je met montage de betekenis van een shot kon beïnvloeden – en dat betekenis ontstond door het combineren van verschillende shots. In de video zie je het experiment van Kuleshov.
L
Laag standpunt
Bij een laag standpunt filmt de camera net iets onder oogniveau. Dit standpunt maakt het onderwerp dreigend, zoals in de scène uit de film Pulp Fiction (1994).
Lap dissolve
Lap dissolve is een overgang tussen shots waarbij het eerste shot eindigt met een fade-out en het tweede shot begint met een fade-in. De shots ‘overlappen’ iets met elkaar. Een lap dissolve is te zien in de scène uit de film Citizen Kane (1941).
Lens type
Films worden doorgaans gefilmd met drie verschillende basissoorten lenzen: de normale lens, de groothoeklens en de telelens. Elke soort lens heeft zijn eigen kenmerken en creëert verschillende beelden. Een groothoeklens geeft een breed beeld, een telelens een smaller beeld, waarbij objecten dichtbij lijken en met de normale lens proberen makers een shot te creëren wat min of meer lijkt op wat het menselijk oog ziet. Meer weten over lenzen? Bekijk de video van Studiobinder.
Lijn
Lijnen zijn een belangrijk onderdeel van de compositie en kunnen in het shot op verschillende manieren gecreëerd: bijvoorbeeld met gebouwen, schaduwen of met verschillende kleuren. Meestal zorgen de lijnen dat er een bepaalde kijkrichting ontstaat voor de kijker. Composities die op verticale of horizontale lijnen zijn gebaseerd, lijken rust en stabiliteit uit te stralen. Terwijl composities die op diagonale lijnen zijn gebaseerd, juist dynamiek, spanning, onzekerheid of angst lijken uit te drukken. In de scène uit de film The Dark Knight Rises (2012) kun je zien hoe met de verticale lijnen van het gebouw kracht en stabiliteit worden uitgedrukt.
Locatie
Met locatie wordt de plaats waar de film is opgenomen bedoeld. Locatie is dus niet hetzelfde als setting: daarmee wordt tijd en plaats in de wereld van het verhaal bedoeld.
Long shot (wijd shot)
Bij een long shot is het hele onderwerp zichtbaar in beeld. Dit shot wordt meestal gebruikt om bewegingen van personages te tonen of om een overzicht van de situatie te geven. Dit is ook te zien in het shot uit de film Mad max: fury road (2015).
Long take
Een long take is een shot van een langer dan gemiddelde duur. De opening van de film Spectre (2015) is een long take.
In dit (Engelstalige) artikel vind je meer voorbeelden van (beroemde) long takes.
M
Master shot
Een master shot is een ononderbroken shot van een hele scène, meestal gemaakt met een groothoeklens en een long shot. Alle acties uit de scene zijn zichtbaar in het master shot. Dit is te zien in de scène uit de film Jaws (1975).
Marketingmanager
De marketingmanager zorgt voor de promotie van een film. Hij of zij zorgt ervoor dat zoveel mogelijk mensen weten dat de film uitkomt en dat ze naar de film willen gaan kijken.
Match cut
Een match cut is een overgang tussen twee shots die qua vormgeving en mise-en-scène op elkaar lijken. Een kader, kleur, vorm, actie of beweging in het ene shot komt ook terug in het volgende shot. In deze video zie je een aantal voorbeelden van match cuts (in beeld en geluid).
Matte shot
Een matte shot is een techniek in films waarmee twee of meer beelden worden gecombineerd tot één geheel. Dit is een soort visueel effect (VFX) waarmee filmmakers achtergronden of omgevingen kunnen maken die te duur, moeilijk of onmogelijk zijn om echt te filmen. In een matte shot wordt een deel van het beeld eerst geblokkeerd (of ‘gemaskeerd’) en dit deel wordt daarna opgevuld met een ander beeld. Dit kan op verschillende manieren: 1. met geschilderde matte shots (een achtergrond wordt met de hand geschilderd en later gecombineerd met echte beelden); 2. met een optische printer (een speciale machine voegt meerdere beelden samen tot één shot; 3. Door middel van achtergrondprojectie (acteurs spelen voor een scherm waarop een achtergrond wordt geprojecteerd); 4. met CGI. Bekijk deze (Engelstalige) video over de verschillende soorten matte shots.
Medium shot
Bij een medium shot is de helft van het onderwerp zichtbaar. Het onderwerp en de omgeving komen even veel in beeld. Dit shot wordt het meest gebruikt in film. Kijk voor een medium shot het shot uit de film The Royal Tenenbaums (2001).
Method acting
Method acting is een acteertechniek. Acteurs die acteren volgens deze techniek proberen de persoonlijkheidskenmerken die nodig zijn voor de rol in zichzelf te vinden. De acteurs maken daarbij gebruik van eigen ervaringen om sterke emoties op te roepen. Meer weten over method acting? Bekijk de video van Studiobinder.
Mindscreen
Mise-en-scène
De term mise-en-scène herken je misschien wel van lessen over drama en theater, waar het betrekking heeft op het toneelbeeld, de enscenering en het spel en bewegen van de acteurs over het toneel. Bij het onderzoeken en analyseren van film betekent mise-en-scène: alles wat er zichtbaar is in beeld, zoals het decor, licht, kostuums, make-up, het bewegen van de acteurs door de ruimte en het acteren zelf. Mise-en-scène is belangrijk omdat het de aandacht van de kijker stuurt, een bepaalde sfeer creëert of het thema van de film versterkt – bijvoorbeeld door het gebruik van kleuren, vormen of symbolen. In deze (Engelstalige) video wordt met voorbeelden uitgelegd wat mise-en-scène is en hoe je hem kunt onderzoeken.
Montage
Montage betekent in het Frans 'samenvoegen'. Er zijn 2 verschillende definities:
Een theorie ontwikkeld door Sovjet filmmakers in 1920. De theorie stelt dat shots in film samenhangen en samen een verhaal maken.
In Europa is montage een ander woord voor editen.
N
Narratief
Bij het onderzoeken en analyseren van film wordt met het narratief de manier waarop de film het verhaal verteld bedoeld. Narratief is dus niet zomaar hetzelfde als het verhaal, maar verwijst naar de manier waarop het verhaal gestructureerd is. Het narratief gaat niet alleen over tijd en plaats, personages en gebeurtenissen, maar ook over oorzaak en gevolg en de volgorde van de gebeurtenissen. Die volgorde kan chronologisch zijn, maar dat hoeft niet. De klassieke Hollywood-film is een bekend voorbeeld van een (vaste) narratieve structuur.
Negatief
Een negatief is een soort fotografische film die wordt gebruikt in analoge films en fotografie. Het beeld op een negatief is omgekeerd dan in de film zoals je die op bijvoorbeeld het bioscoopscherm ziet geprojecteerd: lichte delen zijn donker en donkere delen worden licht. Ook de kleuren zijn anders dan in de geprojecteerde analoge film. Vroeger werd bijna alle films opgenomen op negatief-film. Deze negatieven werden gebruikt om (positieve) kopieën te maken van de film. Het Eye Filmmuseum in Amsterdam bewaart een hele grote verzameling oude analoge filmnegatieven, die soms worden gerestaureerd en worden omgezet naar digitale film.
Negatieve ruimte
Het begrip negatieve ruimte heeft te maken met compositie en ken je misschien wel van beeldende vormgeving, maar ook bijvoorbeeld dans. Met negatieve ruimte wordt ‘de lege ruimte’ tussen bijvoorbeeld vormen of lichamen (je kunt wel zeggen: de ‘positieve ruimte’) in een compositie bedoeld. Bij het onderzoeken en analyseren van film, betekent negatieve ruimte de lege delen in de compositie van het filmbeeld. Filmmakers kunnen de negatieve ruimte gebruiken om bepaalde onderwerpen in het beeld meer te laten opvallen. Dit zie je bijvoorbeeld in de scène uit de film Lost in translation (2003): de achtergrond is leeg, waardoor het personage meer opvalt.
Neutraal standpunt
Bij een neutraal standpunt filmt de camera op oogniveau. Het onderwerp is hierdoor op oogniveau van de kijker, zoals in de scène uit de film The Truman Show (1998).
Non-diëgetisch (niet-diëgetisch)
Non- of niet-diëgetisch verwijst naar alles wat niet hoort bij de wereld van het verhaal, maar wel in de film te zien of horen is. Denk bijvoorbeeld aan achtergrondmuziek, voice-over, geluidseffecten, titels of visuele effecten. Het geluid in de eerste 30 seconden van de film Harry Potter and The Philosopher's Stone (2001) is bijvoorbeeld non-diëgetisch.
Normale lens
Dit is een type lens die het meest wordt gekozen door cinematografen, omdat het de minste vervorming produceert. De normale lens lijkt het meest op wat wij mensen zouden zien. Een normale lens is ook gebruikt in de film Tokyo Story (1953).
Nouvelle vague
Met de nouvelle vague wordt een groep van vooral Franse filmmakers uit de jaren 50 en 60 bedoeld. Deze makers reageerden op de films van de traditionele mainstream Franse filmindustrie, die naar hun mening niet spontaan en avontuurlijk genoeg waren. De films van de nouvelle vague-filmmakers zijn een goed voorbeeld van art cinema, als tegenhanger van de mainstream (Hollywood-)film. Uiteindelijk werden de films van de nouvelle vague zo populair, dat zij zelf ook weer van invloed waren op de filmindustrie in Hollywood vanaf eind jaren 60 en de jaren 70. Bekende nouvelle vague regisseurs waren Agnès Varda, François Truffaut, Eric Rohmer, Claude Chabrol en Jean-Luc Godard. À bout de souffle van Godard (1960) was 1 van de eerste internationaal populaire films van de nouvelle vague.
O
Objectieve camera
Een objectieve cameravoering is een manier van filmen waarbij gestreefd wordt om de actie objectief te tonen. Een objectieve camera staat vaak stil en toont de personages vanaf een bepaalde afstand om de waarneming van de scène door de kijker niet te manipuleren. Dit is te zien in de film Roma (2018).
Offscreen
De ruimte die niet zichtbaar is in het beeld, maar die wel bestaat in de wereld van de film. Offscreen is dus wat anders dan non-diëgetisch (zie: non-diëgetisch). Offscreen-ruimte wordt belangrijk wanneer de aandacht van de kijker wordt getrokken naar iets dat niet zichtbaar is in het kader, zoals iemand die naar iets buiten beeld kijkt. Offscreen ruimte wordt veel gebruikt om de spanning te verhogen in horror- en thrillerfilms. Dit is te zien in film North by Northwest (1959).
Offscreen sound
Een geluid dat buiten het filmbeeld geproduceerd wordt, maar wel onderdeel is van de wereld binnen de film. Offscreen sound is dus diëgetisch geluid (zie: diëgetisch). Een voorbeeld van het gebruik van offscreen sound hoor je in de film Signs (2002).
Omgevingsgeluid
Omgevingsgeluid is geluid dat uit de wereld van de film komt. Het gaat dan om achtergrondgeluiden die normaal aanwezig zijn in een bepaalde scène, zoals vogels, kantoorgeluiden, verkeersgeluiden etc. Omgevingsgeluid heeft 3 functies in film: het zorgt voor continuïteit tussen shots, voorkomt een onnatuurlijke stilte in film en versterkt de sfeer van de scïne. Dit is ook te horen in de openingsscène van de film Dunkirk (2021).
Onscreen
Met onscreen wordt bedoeld: alles wat binnen het kader getoond wordt.
Onscreen sound
Een geluid dat herleidbaar is naar iets in het beeld.
Opnameleider
De opnameleider houdt op de set in de gaten dat de opnames soepel verlopen. De opnameleider zorgt dat alles en iedereen op tijd klaarstaat voor het filmen en dat eventuele problemen op de set snel kunnen worden opgelost.
Outtake
Outtake is filmmateriaal dat niet wordt gebruikt in de uiteindelijke versie van een film, bijvoorbeeld vanwege een technische fout.
Out of focus
Bij out of focus is het gehele beeld of een deel van het beeld (opzettelijk) onscherp. Dit is bijvoorbeeld te zien in de serie The Vampire Diaries (2008), waar out of focus shots gebruikt worden om de ervaring van een personage bij bewustzijnsverlies of bij gebruik van medicijnen/drugs te laten zien.
Overlapping action
Overlapping action is een actie die wordt herhaald vanuit een ander standpunt. Dezelfde actie zie je dus 2 (of meer) keer achter elkaar. Dit zie je ook in het fragment uit de film Police Story (1985).
Over-the-shoulder-shot
Een over-the-shoulder-shot is een shot waarbij wordt gefilmd vanuit de positie van de schouder van een personage, waardoor je een gedeelte van de schouder/rug in beeld ziet. Bij over-the-shoulder shots wordt de kijker als het ware in de positie geplaatst van de persoon wiens rug zichtbaar is. Een over-the-shoulder shot is dus een soort van subjectief camerastandpunt (tegenover een objectief standpunt). Over-the-shoulder shots worden veel gebruikt in zogenaamde two-shots tussen personages, om bijvoorbeeld een gesprek te laten zien. Dit zie je ook in het shot uit de film Silver Linings Playbook (2012).
Overgangen
Met een overgang wordt bedoeld: de manier waarop twee shots aan elkaar geknipt en geplakt, gemonteerd of geëdit zijn. Er zijn verschillende overgangen: harde overgangen, fade-in/out, lap dissolves, match cut, jump cut, hidden cut en wipes. Meer weten over overgangen? Bekijk de video van Studiobinder.
P
Pan (panning, pan-beweging, pan-shot)
Een pan is een beweging waarbij de camera van rechts naar links (of andersom) beweegt. Een opname waarin een pan-beweging plaatsvindt, wordt een pan-shot genoemd. Een pan-beweging wordt gebruikt om een overzicht van een scène geven, de aandacht te verplaatsen van het ene onderwerp naar het andere of het volgen van een actie. Een pan die snel genoeg is om het beeld te vervagen, wordt een swish pan genoemd. Een pan waarbij de camera één volledige draai om zichzelf maakt, heet een 360 graden pan. In de scène uit de film The Darjeeling Limited (2007) zijn pan-shots te zien.
Parallelmontage
Parallelmontage is een bijzondere vorm van cross- of intercutting waarbij er in korte shots heen en weer wordt gesneden tussen acties die plaatsvinden op twee verschillende locaties en soms ook op verschillende tijdstippen, vaak om een vergelijking, overeenkomst of juist een tegenstelling uit te drukken. De opening van de film Strangers on a Train (1951) start met een sequentie waarin parallelmontage wordt toegepast.
Plot
De plot is een belangrijk onderdeel van het narratief, oftewel de verhaalstructuur van een film. Eenvoudig gezegd is de plot de verhaallijn, de rode draad, de opeenvolging van gebeurtenissen zoals ze in de film worden getoond. In films wordt ook regelmatig gebruik gemaakt van een plot twist. Dat is wanneer een verhaal een onverwachte wending neemt. Meer over het plot en plot twists zie je in deze video.
Point-of-view (pov)
Met point-of-view wordt zowel een camerastandpunt (zie: point of view-shot) als een verhaalperspectief bedoeld. Eenvoudig gezegd verwijst point of view naar het perspectief van waaruit het verhaal van de film wordt verteld. Er zijn verschillende vertelperspectieven mogelijk: Het perspectief van het personage, een alwetende verteller (de verteller is niet betrokken bij het verhaal en weet wat er gaat gebeuren.) en een niet-alwetende verteller (de verteller heeft ook beperkte kennis.) In de film It Follows (2014) zien we het perspectief van de alwetende verteller. De camera weet al wat er gaat gebeuren en stuurt de blik van de kijker op wat komen gaat. Een veel gebruikte techniek in horrorfilms.
Point-of-view-shot (pov)
Bij een point-of-view-shot staat de camera in de positie van een personage. Met als resultaat dat de kijker het verhaal vanuit het perspectief van het personage beleeft. De scène uit de film The wolf of wall street (2013) is een voorbeeld van een POV-shot.
Positieve ruimte
Het begrip positieve ruimte heeft te maken met compositie en ken je misschien wel van beeldende vormgeving, maar ook van bijvoorbeeld dans. Met positieve ruimte worden vormen of lichamen in een compositie bedoeld. Bij het onderzoeken en analyseren van film, betekent positieve ruimte het deel van het beeld dat gevuld is met objecten en mensen. De lege delen om de positieve ruimte heen wordt negatieve ruimte genoemd (zie ook: negatieve ruimte). In de scène uit de film Lost in Translation (2003) is het kader voornamelijk gevuld met positieve ruimte.
Postproductie
Dit is al het werk aansluitend aan de productiefase van het filmen. Het daadwerkelijke filmen van de beelden is afgerond en in de postproductie draait het om de montage of edit, maar ook het maken van de soundtrack, visual effects (VFX) en de credits. Meer weten over de post-productie? Bekijk de video van Studiobinder.
Preproductie
Het voorbereiden van de filmopnames, voorafgaand aan de productiefase van een film, wordt preproductie genoemd. Belangrijke elementen van preproductie zijn het samenstellen van een filmcrew, het casten van de acteurs, het creëren van een script, het spotten van locaties, het bouwen van sets, het creëren of verkrijgen van rekwisieten en kostuums en het plannen van speciale effecten. Meer weten over de preproductie? Bekijk de video van Studiobinder.
Producent
De producent zorgt ervoor dat een film kan worden gemaakt. De producent regelt alles: van genoeg geld en tijd om de film te maken tot het inhuren van cast en crew. De producent houdt in de gaten dat de film goed, op tijd en binnen het budget opgeleverd wordt. Meer weten over wat je allemaal leert bij de opleiding productie aan de Filmacademie in Amsterdam? Kijk deze video.
Productie
De productie is de fase van het filmproces, waarbij er opnames worden gemaakt. Het productieproces wordt voorafgegaan door de preproductie en gevolgd door de postproductie. Meer weten over de productie? Bekijk de video van studiobinder.
Production designer
De production designer leidt het art department en bedenkt hoe alles voor de camera eruit komt te zien, zoals sets, kostuums en rekwisieten. De production designer werkt samen met de regisseur en andere crewleden en zorgt dat tijdens het filmen alles eruit ziet zoals bedacht. Meer weten over de rol van de production designer? Bekijk de video van studiobinder.
Programmeur film
Een filmprogrammeur beslist welke films er op een filmfestival, in een bioscoop of op televisie worden vertoond. Op basis van de smaak of interesse van het publiek, bekijkt de programmeur nieuwe films en werkt hij samen met filmmakers.
Protagonist
De protagonist is de hoofdpersoon in een film. De protagonist wordt vaak ook wel de held genoemd en is vaak in een strijd verwikkeld met een antagonist (de tegenstander). Meer weten over de protagonist in film? Bekijk de video van Studiobinder.
R
Rack focus
Rack focus is een manier van scherpstellen van de cameralens, waarbij de focus in het beeld zichtbaar verandert. Een element in het beeld wordt onscherp en een ander element wordt juist scherp. Dit is te zien in het fragment uit de film The Master (2012).
Reactieshot
Een reactieshot is een korte opname die de reactie van een personage of groep laat zien. Reactieshots zijn vaak cutaways en worden gecombineerd met point-of-view-shots. Wanneer twee personages met elkaar praten, toont een reactie shot meestal de reactie van het personage dat luistert en niet spreekt, terwijl we het andere personage horen praten. Dit is te zien in het fragment uit de film Jurassic Park (1993).
Rekwisieten (props)
Het begrip rekwisiet ken je misschien wel van theater of drama, waar ze de betekenis hebben van alle voorwerpen die in een voorstelling gebruikt worden door de spelers. In film hebben rekwisieten dezelfde functie, maar worden ze vaak ook aangeduid met de Engelse term ‘props’. Props of rekwisieten kunnen een praktische of een symbolische functie hebben. Ze maken bijvoorbeeld deel uit van een decor of een bepaalde setting, versterken de thema’s van een film of hebben een belangrijke rol in het verloop van het verhaal. Soms kom je ook de term attribuut tegen: dit is een speciaal soort rekwisiet dat bij een personage hoort, denk maar aan de toverstok van Harry Potter. Bekijk deze (Engelstalige) video over props in films.
Realisme
Met realisme in film wordt bedoeld dat er wordt gestreefd naar een zo groot mogelijke gelijkenis van de vormgeving en de gebeurtenissen van de film met de wereld zoals wij die elke dag beleven. Realisme is niet hetzelfde als ‘echt gebeurd’: het is een filmstijl, waarbij de makers nog steeds allemaal ingrepen hebben gedaan om alles ‘zo echt -realistisch- als mogelijk’ vorm te geven. Italiaans neorealisme, sociaal realisme en kitchen sink realism zijn voorbeelden van stromingen die een realistische stijl toepassen. Een ander voorbeeld van een film met een realistische stijl is The Florida Project (2017).
Re-establishing shot
Het re-establishing shot vestigt opnieuw de aandacht op de locatie, die eerder getoond was aan de kijkers in het establishing shot. Tussen verschillende close-ups door laten regisseurs soms een re-establishing shot zien om de kijkers een frisse indruk te geven van het totaalbeeld van de scène. Daarnaast worden re-establishing shots vaak aan het einde van een scène gebruikt als een soort afsluiting. Dit is te zien in het fragment uit de film Inception (2010).
Regieassistent
De regieassistent helpt de regisseur op de set tijdens het filmen. De regieassistent is de contactpersoon tussen de regisseur en de cast en crew en maakt en beheert de planning voor de opnames.
Regisseur
De regisseur is verantwoordelijk voor het idee en de creatieve uitvoering van de film. De regisseur geeft b.v. aanwijzingen aan de acteurs en bespreekt met de director of photography hoe scènes in beeld gebracht worden.
S
Satire
Satire is een al heel oud literair genre waarin de dwaasheden en tekortkomingen van mensen aan de kaak worden gesteld en dat ook bij films wordt toegepast. Satire is vaak te herkennen aan bepaalde stijlmiddelen zoals overdrijving, sarcasme en ironie, zoals in de video van de avondshow met Arjen Lubach: Amerika first, Netherlands second.
Scenarioschrijver
De scenarioschrijver bedenkt en schrijft het verhaal van de film en bedenkt verhaallijnen, personages en dialogen.
Scène
Met een scène wordt een bepaald onderdeel van een filmverhaal bedoeld. Een scène vindt meestal plaats op min of meer 1 plek, binnen 1 tijdsbestek (er zijn b.v. geen tijdssprongen), heeft een bepaalde duidelijk afgebakende verhalende inhoud en begint en eindigt met veranderingen in tijd, plaats en setting. Meerdere scènes bij elkaar met een soortgelijk thema, een zelfde soort functie of visuele vormgeving noem je een sequentie. Bekijk de video van Studiobinder over de onderdelen van een goede filmscène.
Scherptediepte
Scherptediepte in film verwijst naar het gebied in het beeld dat scherp en duidelijk zichtbaar is, terwijl andere delen van het beeld juist vaag of onscherp kunnen zijn. Scherptediepte wordt beïnvloed door de afstand van de camera tot het onderwerp, de instelling van de lens en de grootte van het diafragma (de opening in de lens). Scherptediepte kan worden gebruikt om de aandacht van de kijker te richten op een specifiek object of persoon in het beeld, terwijl de achtergrond of de voorgrond wazig is. Dit helpt om bepaalde emoties of een bepaalde sfeer te creëren in de film. Er zijn drie soorten scherptediepte: 1. Kleine scherptediepte: Alleen het hoofdonderwerp is scherp, de rest is onscherp 2. Grote scherptediepte: Zowel de voorgrond als de achtergrond zijn scherp. 3. Onbeperkte scherptediepte: Alles in het beeld is scherp, van de voorgrond tot de achtergrond. In de scène uit de film The Young Victoria (2009) is te zien hoe de scherptediepte steeds veranderd.
Shallow focus
Bij een shallow focus is een deel van het beeld onscherp: er is bij shallow focus dus sprake van een kleine scherptediepte (zie ook: scherptediepte). Deze techniek wordt vaak gebruikt bij close-ups, omdat door de scherpstelling op een klein deel van het kader de nadruk wordt gelegd op de emoties van het personage. Dit is ook te zien in het shot uit de film Taxi Driver (1979).
Sequence
Een sequentie bestaat uit verschillende scènes rondom dezelfde inhoud of thema. Het is eigenlijk een soort hoofdstuk van de film.
Set
Een set is een filmlocatie die speciaal wordt gebouwd voor een filmopname. Set is dus niet hetzelfde als setting: dat heeft te maken met tijd en plek waarin het verhaal plaatsvindt. Een set kan een studiodecor zijn, of een speciale constructie die buiten de studio wordt opgezet op een locatie. In de behind-the-scenes-video van Spiderman: No Way Home zie je de set waar deze film is opgenomen.
Setting
Setting is de tijd en ruimte waarin de actie van een film plaatsvindt. De inrichting en decoratie van de opnamelocatie kunnen veel onthullen over de setting. In de openings- scène van Blade Runner 2049 (2017) wordt de setting langzaam aan de kijker onthuld.
Shot
Een shot is een stuk ononderbroken film. De duur van een shot is wisselend: van een fractie van een seconde tot minuten of in sommige gevallen zelfs uren. Zo’n heel lang shot wordt een long take genoemd (zie ook: long take). Het shot in de film Carlito's way (1993) is een voorbeeld van een long take.
Shot reverse shot
In een shot-reverse-shot worden personages in afwisselende shots in beeld gebracht. Het tweede shot wordt genomen vanuit de tegenovergestelde hoek van het eerste shot, op zo’n manier dat er een logisch geheel van tijd en ruimte ontstaat, zoals in het continuïteitssysteem (zie ook: continuïteit). Een voorbeeld van een shot-reverse-shot is dit shot in de film La La Land (2016).
Slow cutting
Bij slow cutting worden meerdere lange shots achter elkaar aan gemonteerd, met een langzamer tempo als gevolg. In deze scène uit de film 2001: A space odyssey (1968) zie jee een voorbeeld van slow cutting.
Slow motion
Slow-motion is een montagetechniek waarbij de bewegingen langzamer gaan dan ze in het echte leven zouden gaan. Meestal wordt slow-motion gebruikt om een dramatisch moment in de film te benadrukken. Dit is ook te zien in de film The Darjeeling Limited (2007).
Sociaal realisme
Sociaal realisme is een filmgenre en stijl waarin het dagelijks leven en de strijd van ‘gewone mensen’, vooral die uit de arbeidersklasse of gemarginaliseerde gemeenschappen, worden weergegeven, vaak op een rauwe, realistische manier (zie ook: realisme). Een belangrijke invloed op het sociaal realisme zijn de films van het Italiaans neorealisme. Kitchen sink realism kun je zien als een voorbeeld van sociaal realisme in film (zie ook: kitchen sink realism.) De films van de Britse regisseur Ken Loach zijn een voorbeeld van sociaal realisme, bijvoorbeeld zijn film I, Daniel Blake (2016).
Soft focus
Soft focus is een filmtechniek waarbij het beeld er een beetje wazig of zacht uitziet in plaats van helemaal scherp. Dit effect wordt bereikt met speciale lenzen, filters of digitale bewerking en geeft vaak een dromerig, romantisch of nostalgisch gevoel. Soft focus is niet hetzelfde als een onscherp beeld door een verkeerde lensinstelling: het is een bewuste keuze om de sfeer en uitstraling van een scène te beïnvloeden. Een voorbeeld van soft focus is te zien in de scene uit de film Lord of The Rings: The Fellowship of The Ring (2001).
Sound designer
De sound designer bedenkt en voert het geluidsontwerp van de film uit. De sound designer zorgt ervoor dat al het geluid in de film, bijvoorbeeld muziek en geluidseffecten passen bij de sfeer van een scène en het verhaal dat verteld wordt. Bekijk de video van Studiobinder over sound design in film.
Soundtrack
Een soundtrack is alles wat hoorbaar is in een film, namelijk de filmmuziek, geluidseffecten en dialoog. Beluister de openingscène van de serie Peaky Blinders (2013), hier hoor je de verschillende elementen van de soundtrack.
Spaghetti Western
Spaghettiwestern is een naam voor de westerns die gemaakt werden in Italië tussen 1965 en 1975. Een voorbeeld van een spaghettiwestern is de film The Good, the Bad and the Ugly (1966).
Special effects
Met special effects (SFX) worden technieken bedoeld die worden gebruikt om visuele effecten te creëren die niet gewoon kunnen gefilmd, omdat ze bijvoorbeeld gevaarlijk, te duur of simpelweg onmogelijk zijn. Er zijn verschillende soorten special effects. Special Effects en Visual Effects (VFX) worden meestal van elkaar onderscheiden: terwijl Special effects meestal op de set worden gerealiseerd, zoals een explosie met vuurwerk, worden Visual Effects achteraf in de computer toegevoegd.
Statief
Een statief is een camerasteun die bestaat uit drie poten en een flexibele kop. Een camera die aan een vast statief is bevestigd, kan verschillende bewegingen uitvoeren, zoals: panning en tilting. Statieven worden veel gebruikt in film en fotografie om stabiel te kunnen filmen en nauwkeurige bewegingen te maken.
Split screen
Een split screen is een verdeling van het scherm, meestal in tweeën, maar de verdeling kan ook bestaan uit meerdere beelden. Split screen is meestal bedoeld om een gelijktijdige actie aan te duiden. Dit is ook te zien in de film (500) Days of Dummer (2009).
Statisch shot
Een statisch shot is een shot zonder enige camerabeweging waarbij de vaste camera volledig stil blijft. In de meeste gevallen is de camera op een statief gemonteerd. Lange statische shots helpen de kijker om subtiele veranderingen in de mise-en-scène op te merken. Statische shots zorgen voor emoties zoals kalmte, veiligheid, stabiliteit en beklemming. Het gevoel van beklemming wordt benadrukt in de film ''Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles' (1975).
Steadicam
Een steadicam is een houder voor een filmcamera, die de beweging van de cameraman loskoppelt van de camera. Hierdoor kunnen soepele en relatief stabiele opnamen worden gemaakt, zelfs wanneer de cameraman snel beweegt over oneffen oppervlakken. Op deze manier wordt het schokkerige en instabiele gevoel van een handheld camera voorkomen.
Stereotype
Een stereotype is een idee dat mensen hebben over een groep mensen. Vaak is dit idee te simpel en klopt het niet helemaal. Bijvoorbeeld: "Alle Fransen eten elke dag stokbrood." Een stereotype laat niet zien hoe mensen echt zijn, maar gaat over wat anderen denken over een groep. In de film La Haine (1995) wordt het stereotype van de jonge immigrant als crimineel benadrukt. De drie hoofdpersonen — Vinz (Joods), Saïd (Arabisch) en Hubert (Afrikaans) — komen vaak in de problem, ze hebben geen werk en doen dingen die niet mogen. Dit past bij het beeld dat mensen vaak hebben van jongeren uit arme buurten.
Still
Een still is een stilstaand beeld (foto) uit een film. Het is een moment dat wordt vastgelegd tijdens het filmen of later uit de film wordt gehaald.
Stille film
Een stille film is een film zonder opgenomen geluid en gesproken dialoog. In plaats daarvan wordt het verhaal overgebracht met gebaren, overdreven acteerstijlen en tekstkaarten, zoals te zien in het filmfragment uit de Eye Filmmuseum collectie. Het stille filmtijdperk eindigde in de late jaren 1920 met de komst van nieuwe technische systemen voor het opnemen van geluid.
Stop-motion
Stop-motion is een animatietechniek waarbij een object lijkt te bewegen. Het object wordt gefotografeerd, tussen elke foto wordt het object in kleine stappen verplaatst of aangepast. Wanneer de reeks foto’s wordt afgespeeld, ontstaat de illusie van beweging.
Storyboard
Een storyboard is een serie van afbeeldingen die de volgorde van scènes en belangrijke shots schetsen. Het doel van een storyboard is het verbeelden van een film. Een storyboard helpt de regisseur, de cinematograaf en het productieteam om een visueel plan te maken van hoe de film eruit zal zien voordat de opnames beginnen, zodat ze de compositie, timing en overgangen van scènes kunnen plannen.
Studio
Subjectieve cameravoering
Bij een subjectieve cameravoering wordt de suggestie gewekt dat de camera ‘in de schoenen van’ een personage staat, zodat de kijker gemakkelijk de gevoelens of gemoedstoestand van de personage meekrijgt. Subjectieve cameravoering kan bereikt worden door bijvoorbeeld het gebruik van point-of-view-shots, waarmee je het verhaal vanuit het perspectief als het ware door de ogen van een personage beleeft . Of door het gebruik van camerabewegingen zoals bij een handheld camera, waarmee het net lijkt alsof je als kijker zelf bij de actie in de film betrokken bent. Subjectieve cameravoering wordt onderscheiden van objectieve cameravoering. Een subjectieve cameravoering is te zien in de film Enter the Void (2009).
Surrealisme
Surrealistische films komen voort uit de surrealistische kunst- en literatuurbeweging, die begon in de jaren 1920. André Breton schreef in 1924 het ‘Manifest van het Surrealisme’ waarin hij uitlegde dat dromen en het onderbewuste belangrijker zijn dan de realiteit. Filmmakers zoals Luis Buñuel en beeldend kunstenaar Salvador Dalí waren een van de eersten die surrealisme in films gebruikten. Ze wilden (verhalende) logica en realisme afwijzen en in plaats daarvan een droomachtige wereld tonen, zoals in de film Un Chien Andalou (1929).
Suspense
Suspense in film is een techniek die spanning, verwachting en onzekerheid creëert over wat er gaat gebeuren. Het zorgt ervoor dat het publiek betrokken blijft door ze meer of minder informatie te geven dan de personages in het verhaal. Suspense wordt veel gebruikt in genres zoals thriller, horror, mysterie en drama en zorgt dat je op het puntje van je stoel zit, omdat je wilt weten hoe het afloopt. Een goed voorbeeld van een film met suspense is de korte film Lovefield (2008).
Swish pan
Een swish pan is een snel uitgevoerde pan-beweging die het beeld doet vervagen. De swish pan begint en eindigt meestal met de camera in rust en fungeert vaak als een overgang zonder een cut. In de film Whiplash (2014) is een swish pan te zien.
T
Tegenlicht
Het tegenlicht is het licht achter het onderwerp, tegenover de camera. Tegenlicht is een van de drie lichtbronnen in driepuntsbelichting (zie ook: driepuntsbelichting). Daar is de functie van het tegenlicht om het onderwerp te scheiden van de achtergrond door de randen ervan te benadrukken. Zoals in het fragment uit de film Some Like it Hot (1959).
Telelens
Een telelens is een lens op de camera waardoor onderwerpen van veraf worden gefilmd zodat ze dichterbij de camera lijken. Met andere woorden: verre objecten voor de camera worden vergroot. Meer weten over lenzen? Bekijk de video van Studiobinder.
Tilting
Tilting is een verticale beweging van de camera. Functies van tilt-shots zijn: Het introduceren van een locatie, Het oproepen van spanning door een onderwerp van de voeten tot het hoofd te laten zien, of het verbergen van wat er gebeurt door omhoog te kantelen naar de lucht. Een voorbeeld van een tilt-shot is te zien in de film Little Miss Sunshine (2006).
Time-lapse
Time-lapse is een filmtechniek waarbij frames veel langzamer worden opgenomen dan de normale snelheid, zodat er actie kan plaatsvinden tussen de afzonderlijke frames. Wanneer de bewerkte film later op normale snelheid wordt afgespeeld, lijken gebeurtenissen en acties veel sneller plaats te vinden. In de film Requiem for a Dream (2000) wordt gebruik gemaakt van een time-lapse.
Tinting
Tinting is het toevoegen van kleur aan een zwart-witfilm. In het tijdperk van de zwart-wit film werd de film vaak getint om de sfeer te bepalen. Scènes die overdag waren gefilmd, kregen een blauwe tint, zodat het nacht leek. Rode tinten werden gebruikt voor scènes van woede, geweld, hitte of passie. Groen getinte scènes waren over het algemeen mysterieuze of maritieme scènes. De film uit de Eye Filmmuseum collectie is een voorbeeld van tinting in film.
Tracking shot
Een tracking shot is een shot waarbij de camera filmt terwijl deze soepel wordt bewogen. In de meeste gevallen is de camera gemonteerd op een dolly die over rails rijdt. Tracking shots kunnen ook gemaakt worden met een kraan, steadicam of een handheld camera. Het fragment uit de Russisch/Cubaanse propagandafilm Soy Cuba (1964) toont een minutenlang tracking shot (dat tegelijkertijd ook een long take is).
Trailer
Een trailer is een kort filmpje van hoogtepunten uit een film, gemaakt voor reclamedoeleinden. Trailers proberen het verhaal van een speelfilm op een verkorte en aantrekkelijke manier te vertellen.
U
Uitvoerend producent
De uitvoerend producent helpt met het regelen van het geld voor de film en houdt toezicht op het productieproces. De uitvoerend producent werkt samen met de producent om ervoor te zorgen dat alles tijdens dit proces goed verloopt.
V
Verteller
De verteller is degene die het verhaal vertelt of de informatie aan het publiek geeft. Dit kan bijvoorbeeld met een voice-over, zoals in de film The Shawshank Redemption (1994).
Verhaal
VFX producer
Een VFX producer is verantwoordelijk voor het plannen en organiseren van de visuele effecten in de post-productie van film. Dit betekent dat hij zorgt dat de computer geanimeerde beelden en effecten op tijd en binnen het budget klaar zijn. Meer weten over VFX, CGI en Special effects. Bekijk de video van Studiobinder.
Vogelstandpunt (vogelsperspectief)
Bij vogelstandpunt filmt de camera van boven naar beneden. Bijvoorbeeld om te zorgen dat de kijker overzicht heeft over de situatie en snapt op welke locatie de scène zich afspeelt. Maar in combinatie met een kikkerstandpunt (of kikkerperspectief) kun je er ook een gevoel van macht of nietigheid mee uitdrukken. Bekijk het vogelstandpunt in het fragment uit de film Zodiac (2007).
Voice-over
Wanneer we de stem van een persoon horen, terwijl we in beeld die persoon niet zien, wordt dit een voice-over genoemd. De voice-over wordt vaak gebruikt om inzicht te geven in de gedachten en meningen van een personage, maar ook om een deel van het verhaal samen te vatten of commentaar te geven op het verhaalverloop. In de film The Shawshank Redemption (1994) wordt gebruik gemaakt van een voice-over.
W
Wipe
Wipe is een overgang tussen twee shots waarbij het eerste shot lijkt te worden weggeveegd door het tweede shot. Tijdens dit proces overlapt het nieuwe shot geleidelijk het eerste shot. Dit is te zien in het fragment uit de film Star Wars Episode IV: A New Hope (1977).
Z
Zoom
Een zoom is het aanpassen van de lensafstand tijdens het filmen, waardoor de afstand tot een onderwerp verandert. Een zoom heeft twee mogelijke richtingen: zoom in en zoom uit. Er wordt veel gebruik gemaakt van zoom in de film Kill Bill. Vol. 2 (2004).
Zacht licht
Met zacht licht wordt licht bedoeld dat voor een zachte overgang van schaduw naar licht zorgt . Zacht licht maakt oppervlakken gladder en verzacht scherpe randen. Zacht licht is gebruikt in de film La Vie d’Adèle (2013).
Bronnen
Barkowsky, K., Huesemann, K., Rose, J., Schneider, O. (2011). The Language of Film from A-Z. Schoeningh Verlag.
Bordwell, D., Thompson, K. (2004). Film Art. An Introduction. (7e editie). McGraw-Hill.
Bordwell, D., Thompson, K. (2003). Film History. An Introduction. (2e editie). McGraw-Hill.
CvTE-syllabuscommissie kunst (algemeen) havo en vwo 2019/2020. KUNST (ALGEMEEN) VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2024 KUNST (BEELDENDE VORMGEVING, DANS, DRAMA, MUZIEK, Versie 2, juli 2022. College voor Toetsen en Examens.
Groenendijk, J., Heijnen, E. (2021). Bespiegeling. Kunst Algemeen havo/vwo. Staal & Roeland.
Lievaart, R. (2019). Films maken. (11e editie). QQleQ Dramaprodukties.