In het kort
Soorten licht in film kun je grofweg onderverdelen in 1. natuurlijk, 2. kunstmatig, 3. beschikbaar, 4. gemotiveerd, 5. hard en 6. zacht licht. Daarnaast kun je het hebben over de eigenschappen van licht: de 7. intensiteit van een bepaalde lichtbron (de hoeveelheid licht die een bron produceert), 8. de contrastwerking (grote of juist kleine contrasten tussen licht en donker), 9. de richting van het licht, en 10. de temperatuur van het licht (koel of juist warm licht). Samen zorgen de verschillende soorten en eigenschappen van licht voor een bepaald 'lichtbeeld' dat op een visuele manier de betekenis van een shot of scène in een film versterkt.
Soorten licht
Ten eerste kun je onderscheid maken tussen natuurlijk licht en kunstmatig licht. Natuurlijk licht wordt 'natuurlijk' gemaakt. Bijvoorbeeld het licht van de zon of daglicht. Maar ook maanlicht, vuur, of het licht van de bliksem zijn vormen van natuurlijk licht. Het voordeel van natuurlijk licht is dat het al aanwezig of van nature 'beschikbaar' is. (Zie ook: beschikbaar licht). Nadeel van natuurlijk licht, bijvoorbeeld daglicht, is dat het erg veranderlijk kan zijn: denk maar aan een wolk die voor de zon voorbij trekt. Zie voorbeeld 1: Satyajit Ray
Kunstmatig licht is al het andere, door mensen vervaardigde licht. Je kunt dan denken aan straatverlichting, neonreclames en schemerlampen, maar ook aan professionele lichtapparatuur. Zie voorbeeld 2: openingsscène Drive
Daarnaast kun je onderscheid maken tussen beschikbaar licht en licht van professionele lichtapparatuur. Beschikbaar licht is, zoals de naam al zegt, het licht dat al dan niet zichtbaar aanwezig is in het shot of de scène van een film. Beschikbaar licht kan zowel natuurlijk en kunstmatig zijn. Bijvoorbeeld natuurlijk daglicht. Maar ook het licht van bijvoorbeeld een schemerlamp in beeld is beschikbaar licht. Maar ook het licht van een telefoon of laptop, een tv-scherm, een zaklamp of straatverlichting zijn voorbeelden van beschikbaar licht. Zie voorbeeld 3: toni_with_an_i
Met (professionele) lichtapparatuur bedoelen we lampen die speciaal gemaakt zijn om een shot of scène goed uit te lichten. Denk bijvoorbeeld aan een grote studiolamp. Goed om te weten: meestal wordt er bij het maken van een film gebruik gemaakt van een mix van beschikbare en professionele lichtapparatuur!
Of er nou gebruik wordt gebruik van natuurlijk of kunstmatig licht, beschikbaar licht of professionele lichtapparatuur: licht is er altijd met een bepaalde bedoeling. Natuurlijk om een shot of scène goed uit te lichten zodat jij als kijker alles goed kunt volgen. Of om een bepaald (spannend, romantisch etc.) lichtbeeld te creëren. Maar daarnaast moet het licht dat je in beeld waarneemt, logischerwijs 'kloppen' met bijvoorbeeld de locatie of bepaalde lichtbronnen die in beeld te zien zijn. In dat geval spreek je van gemotiveerd licht. Dat is licht waarvan de aanwezigheid in het beeld gemotiveerd kan worden door een natuurlijke of kunstmatige lichtbron. Met andere woorden: het lichtschijnsel op het gezicht van een personage in beeld kun je logischerwijs herleiden naar, of motiveren worden door een specifieke lichtbron in of buiten beeld. Bijvoorbeeld zonlicht, of het schijnsel van een laptopscherm in het gezicht van een personage.
Ten slotte kun je onderscheid maken tussen hard licht en zacht licht. Hard licht heeft een hoge intensiteit en zorgt voor een groot contrast tussen licht en donker, met duidelijke schaduwwerking. Dit grote contrast zie je ook terug in een bijzondere vorm van belichting, dat je waarschijnlijk wel kent uit de beeldende kunst: chiaroscuro. Deze soort belichting werd veel gebruikt in de films van het Duits expressionisme. Zie voorbeeld 4: Nosferatu
Bekijk ook de video over chiaroscuro belichting in film, met veel voorbeelden. Zie voorbeeld 5: chiaroscuro belichting.
Zacht of diffuus licht heeft een lage intensiteit en zorgt juist voor een klein contrast tussen licht en donker. Het licht is meer evenwichtig verdeeld, zonder duidelijke schaduwwerking. Je ziet dit 'vriendelijke' licht vaak in bijvoorbeeld romantische komedies. Lees hieronder meer over intensiteit en contrastwerking als eigenschappen van licht.
Eigenschappen van licht
Met de intensiteit of kwantiteit van licht wordt bedoeld: de hoeveelheid licht die een bepaalde lichtbron produceert. Zo heeft bijvoorbeeld fel zonlicht een hoge, maar een flikkerende kaars een lage lichtintensiteit.
Met de contrastwerking van licht wordt bedoeld: zorgen de soort en intensiteit van het gebruikte licht voor grote contrasten tussen licht en donker, met duidelijk afgetekende schaduwen? Of zorgt het juist voor kleine contrasten, waarbij het licht evenwichtiger is verdeeld en er geen duidelijke schaduwen te zien zijn?
De richting van waaruit het licht valt is ook belangrijk voor het 'lichtbeeld': hiermee kun je bijvoorbeeld ook de blik van de kijker sturen in het beeld. Valt het licht vanaf de zijkant, van achteren, is het hoog of juist laag geplaatst?
Zie wederom voorbeeld 4: Nosferatu
Ten slotte is de kleurtemperatuur een belangrijke eigenschap van het licht: koel of juist warm licht. TL-licht bijvoorbeeld is 'koel' licht, terwijl (natuurlijk) kaarslicht juist 'warm' is.
Voorbeelden van verschillende soorten licht
