Still: Pather Panchali, Satyajit Ray (regie), 1955
In het kort
De verschillende soorten licht in film kun je onderverdelen in 1. natuurlijk, 2. kunstmatig, 3. beschikbaar, 4. gemotiveerd, 5. hard en 6. zacht licht. Daarnaast kun je het hebben over de eigenschappen van licht: de 7. intensiteit van een bepaalde lichtbron, 8. de contrastwerking, 9. de richting van het licht, en 10. de temperatuur van het licht. De verschillende soorten en eigenschappen van licht vormen samen een bepaald lichtbeeld. Dit lichtbeeld versterkt de sfeer en betekenis van een shot of scène.
Soorten en eigenschappen van licht
Natuurlijk licht is het licht dat van de zon, de maan of andere natuurlijke bronnen komt. Het voordeel van natuurlijk licht is dat het al aanwezig is. Nadeel van natuurlijk licht, bijvoorbeeld daglicht, is dat het erg veranderlijk kan zijn: denk maar aan een wolk die voor de zon voorbij trekt. Ontdek hoe de Indiase filmmaker Satyajit Ray optimaal gebruik maakte van natuurlijk licht in zijn films.
Kunstmatig licht is het licht dat door mensen gemaakt is. Je kunt dan denken aan straatverlichting, neonreclames en schemerlampen, maar ook aan professionele lichtapparatuur. Bekijk een voorbeeld van kunstmatig licht in de film Drive (2011).
Beschikbaar licht is het licht dat aanwezig is op de plek waar de film wordt opgenomen. Dit kan natuurlijk licht zijn, zoals daglicht, maar ook kunstmatig licht, zoals een schemerlamp. Andere voorbeelden van beschikbaar licht zijn het licht van een telefoon, laptop, tv-scherm, zaklamp of straatverlichting. Bij het maken van een film wordt vaak een combinatie gebruikt van beschikbaar licht en professionele lichtapparatuur.
Gemotiveerd licht is licht dat te herleiden is naar een lichtbron die bestaat in de wereld van het verhaal. Met andere woorden: het licht wordt 'gemotiveerd' door een lichtbron in het verhaal zelf. Bijvoorbeeld, als een personage in beeld licht op zijn gezicht heeft, moet dat licht komen van een bron die bestaat in de wereld van het verhaal, zoals de zon of het scherm van een laptop. Zie hier hoe zowel beschikbaar als gemotiveerd licht gebruikt worden in de korte film toni_with_an_i (2019).
Hard licht heeft een hoge intensiteit en zorgt voor een groot verschil tussen licht en donker. Dit betekent dat er duidelijke schaduwen te zien zijn. Dit grote contrast tussen licht en donker ken je misschien al uit de beeldende kunst, daar wordt het clair-obscur of chiaroscuro genoemd. Clair-obscur werd veel gebruikt in de films van het Duits expressionisme, bijvoorbeeld in Nosferatu. Ontdek meer over licht en donker in de films van het Duits expressionisme.
Meer voorbeelden van clair-obscur of chiaroscuro belichting in film? Bekijk deze video.
Sterke contrasten tussen licht en donker zijn een vast onderdeel van film noir. Lees en bekijk hier meer over belichting in film noir.
Zacht of diffuus licht is minder fel en zorgt voor een klein verschil tussen licht en donker. Het licht is gelijkmatiger verdeeld en geeft minder schaduwen. Dit soort zacht en warm licht zie je vaak in romantische komedies.
Intensiteit betekent hoeveel licht een lichtbron geeft. Fel zonlicht heeft een hoge intensiteit, terwijl het licht van een flikkerende kaars juist laag is.
Contrastwerking van licht betekent hoe sterk het verschil is tussen licht en donker. Soms zorgt licht voor grote contrasten en duidelijke schaduwen. Maar soms is het licht juist zacht en gelijk verdeeld, zonder sterke schaduwen.
Driepuntsbelichting is een voorbeeld van een manier om lichtbronnen zo op te stellen dat een shot gelijkmatig wordt uitgelicht, zonder grote contrasten en heftige schaduwwerking. Lees hier meer over driepuntsbelichting en ontdek hoe je het zelf kunt toepassen.
De richting van het licht is belangrijk, omdat het helpt om de aandacht van de kijker te sturen. Komt het licht van de zijkant, van achteren, van boven of juist van onderen?
Ook de kleur van het licht is belangrijk: is het licht koel of warm? TL-licht is bijvoorbeeld koel, terwijl kaarslicht juist een warme kleur heeft.
Filmvoorbeeld: toni_with_an_i
In de korte film toni_with_an_i (2019) spelen de makers een subtiel spel met licht. Natuurlijk en (gekleurd) kunstmatig licht, fel tegenlicht en donkere silhouetten, hard en zacht licht onderstrepen het contrast tussen de realiteit van alledag en de kleurige wereld zoals Toni die graag wil beleven. Twee werelden die schijnbaar tegen elkaar afsteken maar uiteindelijk op een vrolijke manier samenkomen. Zie jij welke soorten licht er zijn gebruikt - en waarom?
Bekijk de korte film (20 minuten)Aan de slag!
Maak 3 shots met verschillende belichtingen!
Film een voorwerp, die je uitlicht met 1 lichtbron. Voeg bij het tweede en het derde shot steeds een lichtbron (natuurlijk licht of licht van een mobiel) toe. Wat is het effect van de verschillende belichtingen?