"Met On the Movie ontwikkel je je al filmmakend tot een bekwame filmdocent"

On the Movie, de post-hbo-leergang van de Breitner Academie, ging van start in september 2022. Over het rijke programma valt ontzettend veel te vertellen. Zo zijn de lessen die je één dag per week les volgt gegarandeerd gevarieerd, want ze worden door wisselende filmanalyse-docenten, kunstdocenten en vakdidactici gegeven. Maar ook door jonge makers van films die op geheel eigen wijze de wereld aan ons laten zien.

De macht van media

Een voorbeeld van een gastles is die van Chloë Arkenbout over de macht van memes. Bij memes denk je waarschijnlijk vooral aan grappige foto’s of video’s op het internet. Maar ze kunnen kritisch en activistisch zijn, gemaakt om viraal te gaan en ideeën te verspreiden. Politici maken er gebruik van als machtig campagnemiddel. Je kunt een burgerschapsles eraan wijden. Evengoed verbind je een les beeldende kunst aan het fenomeen memes met een focus op esthetiek.

De helft van de lessen is gericht op filmanalyse en filmdidactiek en de andere helft besteed je aan leren over het maken van film. "Als deelnemer voer je zelf ook filmopdrachten uit," zegt Wypke Jannette Walen, één van de twee coördinatoren, "want dat geeft je een diepgaand inzicht in de impact van film, hoe je met film empathie oproept en hoe media en film in elkaar zitten."

In de rol van filmmaker

Het ontdekken van wat er bij maken van film komt kijken, is een belangrijk onderdeel van deze opleiding. Wypke: "Als deelnemer kruip je in de rol van de filmmaker, want het makerschap is niet alleen mateloos interessant, maar ook super-leerzaam. Tijdens de gastcolleges van filmmakers leer je hun wereld kennen én delen ze de ins en outs van hun maakstrategie met je."

Filmmaker Ivan Barbosa stelde na het kijken van zijn film Drijfvermogen (2021), een gefictionaliseerde documentaire, de volgende vragen: wat vond je van de film, waarom ziet het er zo uit, wat is gestereotypeerd, waar precies zit het spanningsveld en wat is de maatschappelijke impact?

Dus voorafgaand aan het filmen, visualiseert Ivan elke scène voor zichzelf en hij weet precies waarom hij de scènes op een bepaalde manier wil vormgeven. De filmopdracht die volgde, luidde: Breng in een film van drie minuten iemand in beeld wiens stem volgens jou te weinig gehoord wordt. De maakstrategie van Ivan was daarbij leidend. "Door ook zelf film te maken, ervaar je hoe alles in een film het uiteindelijke resultaat is van bewuste keuzes," zegt Wypke, "want je maakt als filmmaker heel veel beslissingen om een bepaald verhaal krachtig te vertellen; elk geluid, elke kadrering, elke keuze in de montage draagt bij aan het filmverhaal."

Vanuit betrokkenheid

Edwin: "Ivan schiep een helder kader bij het maken van een film die mensen raakt: ga altijd terug naar waarom je het verhaal vertelt, waar ligt de verbinding met jouw eigen persoon, wat is jouw persoonlijke betrokkenheid bij het filmonderwerp, waarom vind jij dit verhaal belangrijk?"

Wypke: "Vanuit Ivans film kun je met leerlingen over racisme praten. En je kunt ze zelf iets daarmee laten doen door ze film te laten maken." Door met leerlingen film te maken, ontdekken ze dat film je een stem geeft. En last but not least -want film is kunst!- kun je leerlingen film laten exploreren als uitingsmiddel van je emoties. Wypke: "Je laat ze artistieke experiment opzoeken: hoe kun je met een camera mooie beelden geven aan hoe je je van binnen voelt?"

Uitdagende filmopdrachten

De eerste lichting deelnemers startte in september 2022 en als groep stonden ze even stil bij hun ontwikkeling. Wypke: "De focus bij deze opleiding is dat je als deelnemer grenzen verkent, op zoek naar een vernieuwende didactische aanpak voor eigenzinnige en uitdagende filmlessen waarmee je leerlingen aanzet tot onderzoek en experiment."

Dit zijn twee voorbeelden van filmopdrachten van On the Movie-deelnemers

Kathelijne: "De leerlingen waren net zo verrast over de werking van geluid en muziek als ik, vonden het heel leuk om met geluidseffecten te spelen en hadden weinig motivatie van mijn kant nodig om verder te werken. Met goede filmopdrachten heb je goud in handen!"

Daarom wijdde Edwin een On the Movie-opdracht aan het ontwerpen en testen van een introductieles mediawijsheid waarbij vijfde-groepers via kennis over filmtechnieken mediawijzer worden. Edwin: "Op Instagram wordt in anonieme reacties veel onaardigs gezegd. De mediawijsheidles ging over de vraag: hoe draai ik dat om en zorg ik ervoor dat ik anoniem aardige dingen zeg?" Edwin keek de film Mina Moes met de leerlingen en opende het gesprek over de gevoelens die in de film voorkwamen en wat het met hun eigen gevoel deed.

Daarna moesten de vijfde-groepers creatieve filmpjes maken voor in anonieme Instagramposts met korte filmpjes maken voor de fanpagina van Mina. De leerlingen filmden zich met zelfgemaakte tekeningen, waarbij ze zelf onherkenbaar bleven en plaatsten hun creatieve filmpjes op de fanpagina. Edwin: "Door samen film te maken, gingen die kinderen gewoon helemaal aan. Wat ik me realiseerde is dat je leerlingen in een uur tijd, via het maken van film en een moeiteloos gesprek, veel kunt leren over een breed spectrum van onderwerpen en thema's."

Technisch kundig

Met deze opleiding maak je je ook laagdrempelige film- en montagetechnieken eigen, zodat je aan de slag kunt met je klas. On the Movie-student en kunstdocent Kathelijne: "Voordat ik aan On the Movie begon, gaf ik tijdens lessen beeldend ook filmopdrachten. Maar ik had het gevoel dat ik technisch niet kundig genoeg was om daar heel erg op door te duwen. Ik dacht: ik weet niet eens hoe je 'filmpjes aan elkaar plakt'!"

Wat Kathelijne merkt, is dat je niet eens zoveel vaardigheden hoeft te bezitten om leerlingen film te laten maken. Kathelijne: “Hoe maak je op een makkelijke manier films met leerlingen?, dat is wat je leert. Ik ontdekte ook dat je niet veel hoeft uit te leggen over cameragebruik of het monteren ervan, dat hebben ze vaak zelf al ontdekt via allerlei apps en tutorials. Als docent kun je daardoor meer inzoomen op hoe je een filmverhaal vertelt."

Eigen signatuur

Aan het einde van het studiejaar ben je van je handelsverlegenheid af en heb je scherp hoe je de perfecte, uitdagende vraag formuleert, voor het ultieme leermoment. Je bent een expert in het begeleiden van leerlingen gedurende het filmproces en weet hoe je ze verleidt om in alle facetten van film te duiken, van research tot teamwork, van idee tot vertoning. Wypke: "Waar we op inzetten is dat je bij de uitreiking van je diploma je eigen signatuur als filmleraar hebt ontdekt."

Wist je dat...

1. De programma-inhoud het resultaat is van een samenwerking tussen het Netwerk Filmeducatie (gecoördineerd door Eye Filmmuseum) en de Breitner Academie en de Nederlandse Filmacademie (AHK)? Breitner's Wypke: "We hebben een enorme rijkdom aan kennis, materiaal en onderzoek en een groot netwerk van vakspecialisten tot onze beschikking."

2. Je met deze opleiding een pro wordt in het maken van uitdagende filmopdrachten op basis van de Wicked Arts Assignments-methode? Deelnemer Edwin: "Dit didactische gereedschap is gericht op maakplezier, daarmee zet je je leerlingen aan."

3. Het programma van On the Movies is ingericht dat de studielast is te combineren met lesgeven?

4. Je jezelf een bekwaam filmleraar mag noemen na het afronden van deze opleiding? In de beoordeling van het Cpion in 2022 bij het toekennen van de accreditatie van On the Movie wordt gesproken over "een dijk van een opleiding" en "zowel in de breedte als in de diepte een opleidingskundig uitstekend programma".

5. Dat het toekomstperspectief van bekwame filmleraren er gunstig uitziet? Ruim een kwart van de po-scholen en bijna een derde van de vo-scholen heeft de ambitie om filmeducatie in het curriculum te verankeren (Copini 2022). Daarbij ontving SLO eind 2021 het advies van een aangestelde werkgroep om film toe te voegen als eindexamenkeuzevak (Cpion 2022).

Afbeeldingen: Foto bovenaan dit artikel en die van Kathelijne: studenten onderzoeken de rol van geluid in en rond de Filmacademie in Amsterdam. Foto met Edwin liggend: still uit Een man begint ergens aan (regisseur: On the Movie-deelnemer Lisa Giezen) met On the Movie-deelnemer Edwin als acteur. Laatste foto: filmstill uit Adjossi (acteur: On the Movie-deelnemer Tobias Specker), regisseur: On the Movie-student Maartje van Amersfoort.