Wat maakt een film perfect voor een les Engels, Nederlands of maatschappijleer?

Leestijd ca. 8 minuten

Landelijk

Wat maakt een film perfect voor een les Engels, Nederlands of maatschappijleer? We vroegen aan drie kenners om hun favoriet voor in de klas te delen. Dit zijn de keuzes van Ali Al-Zubaidi, Jasper Vreken en Annelot Tijs

Jasper Vreken is docent maatschappijleer op het Montessori Lyceum Amsterdam en projectleider binnen Documaken.nl

“Wat ik met maatschappijleer wil bereiken, is dat leerlingen leren om de dingen van verschillende kanten te bekijken. Ik laat ze een werkstuk maken waarin zij eerst een mening geven over een maatschappelijk probleem en daarna de tegenovergestelde mening formuleren. De laatste gaan ze analyseren. Hoe komt iemand nou op een mening waar je het totaal niet mee eens bent? Om ze daar inzicht in te geven, gebruik ik Crips Strapped n Strong, een documentaire over een gang in Den Haag.

Je denkt bij de Crips aan Amerika, maar er is ook een “vertakking” in Den Haag. Crip staat voor Community Revolution in Progress. Geen naam waar je je een gang bij voorstelt, dat is al een interessant gegeven. De filmmakers, Joost van der Valk en Mags Gavan zijn een jaar, of twee jaar, met de gang opgetrokken. De Crips eisten: onze muziek moet in die documentaire, want wij willen de muziekkant op. En ten tweede: als wij vinden: dit moet je filmen, dan bellen we jou en jullie bellen ons niet. Die deal maakten ze. Crips is een levendige kijkbelevenis met titeltjes en snelle cuts, dus geen “talking heads-documentaire”. Je komt bij Crips thuis, gaat de buurt in.

" Met Crips begrijpen leerlingen waarom mensen ervoor kiezen een leven te leiden waar iedereen tegen is."

Jasper Vreken - docent maatschappijleer

Een van de persoonlijkheden is Keylow, die houdt de boel bij elkaar en is ontiegelijk slim. Keylow belt de filmmakers als hij Main C. uit de bajes gaat halen en zegt over Main C.: “Hij zit net op de tweesprong.” Eigenlijk wil Main C. “bangen”; roven, stelen en dealen. “Maar,” vertelt Main C., “ik heb ook vier kids en de reclassering zegt: je moet nu kiezen. Je wordt een papa voor je kinderen en dan willen we een deal met je sluiten. Of je blijft in de gang en dan kunnen we niks voor je doen. Je ziet Main C. huilen en tegen Keylow zeggen: sorry, het liefst zou ik elke dag “bangen”, maar ik moet voor mijn kinderen gaan zorgen.”

Leerlingen kijken geboeid naar Crips, zo van: oké, die lui hebben echt veel meegemaakt. De documentaire neemt leerlingen mee in de realiteit van de Crips en toont het menselijke gezicht waardoor ze de vraag ‘Hoe komt dat, dat iemand vóór gangs is?’ genuanceerd kunnen beantwoorden. Ze begrijpen dat als je leven op een bepaalde manier verloopt en als je in een bepaalde situatie zit, je ervoor kiest om een leven te leiden waar iedereen tegen is. Ze begrijpen beter hoe mensen in elkaar zitten.”

Ali AL-Zubaidi geeft Engels op het Bonaventuracollege in Leiden.

“Je kunt als leraar Engels veel kanten op. Je hoeft niet per se grammatica te behandelen, je kunt ook spreekvaardigheid en luistervaardigheid oefenen met gebruik van film. Het is belangrijk dat je niet alleen de film met leerlingen kijkt, maar er iets mee doet. Korte films van vijf minuten vind ik fijn. En liever films waarin niet wordt gesproken, want dat geeft ruimte aan creativiteit. Je kunt leerlingen laten bedenken wat de gesproken tekst zou kunnen zijn. Laat ze dat opschrijven. En je werkt aan spreekvaardigheid door leerlingen in het Engels te laten vertellen: wat zie je, wat gebeurt er? Op die manier voelen ze zich echt betrokken bij wat ze zien.

Ik gebruik de site Film English met kant-en-klare lessen die je kunt aanpassen naar hoe jij het wilt. De werkbladen en lesplannen die met grammatica te maken hebben, sluiten goed aan bij de leerdoelen. Het is belangrijk dat je goed kijkt naar je leerlingen. Wat past bij ze? Een film voor brugklassers uitzoeken vind ik het makkelijkst: de korte films van Pixar spreken alle leerlingen van die leeftijd aan.

Tijdens mijn eerste les van het nieuwe schooljaar, waarbij ik met leerlingen kennismaak, gebruik ik al vier jaar lang dezelfde film. Het is een Iraanse film met Engelse ondertiteling. De titel is 2 + 2= 5. Het is een indringende korte film van ongeveer 7 minuten die ik laat zien om persoonlijk contact te maken met leerlingen en een deel van het verhaal over mijzelf vertellen. Want als leraar weet je al snel best veel over de leerlingen, maar zij niet per se over jou.

" 2 + 2= 5 geeft leerlingen de gelegenheid om mijn achtergrond te leren kennen."

Ali AL-Zubaidi - docent Engels

In 2 + 2= 5 komt een docent een lokaal binnen om les te geven. Op het bord schrijft hij: 2+ 2= 5. Hij blijft dit herhalen, laat de leerlingen het opschrijven. Een leerling onderbreekt hem en zegt dat twee plus twee vier is. Boos zegt de docent: “Je hoeft niet na te denken, denken is niet goed en twee plus twee is vijf. De leerling blijft zeggen dat het vier is. Uiteindelijk laat de docent leerlingen van de bovenbouw in het lokaal. “Deze leerling zegt dat twee plus twee vier is,” zegt de leraar, “we gaan hem een laatste kans geven.” De docent loopt naar het bord en schrijft: 2+2. De leerling moet het afmaken en schrijft het cijfer vier. De bovenbouwleerlingen maken een gebaar alsof ze pistolen in hun handen hebben. De leerling valt dood neer en de les gaat gewoon door met 2+2=5.

Het is een choquerende film waar kinderen in stilte naar kijken. Erna komen de vragen: waar heb je gewoond in Iran meneer, wat heb je meegemaakt? Ik vertel ze dan, in het Engels, over mijn achtergrond en waarom ik docent ben geworden. Ik kom uit een oorlogsgebied en scholen in het buitenland kunnen anders zijn dan hier. Door de film komt mijn verhaal tot leven. Ik vind het een mooi moment. 2 + 2= 5 geeft leerlingen de gelegenheid om mij te leren kennen en om echt contact te hebben.”

Annelot Tijs is coördinator film bij het Netwerk Filmeducatie.

“Voor een les Nederlands is de korte film Luister verrassend veelzijdig. De filmmaker heeft gesprekken die bij de Kindertelefoon binnenkomen laten navertellen en verbeelden door kinderen. Dit levert een palet aan verhalen maar ook aan beelden op; een goed uitgangspunt om aan de slag te gaan met alle lagen van film. Doordat die verbeelding uit foto’s bestaat die kinderen hebben gemaakt, afgewisseld met animatie, word je als kijker automatisch uitgedaagd om goed over de relatie tussen het verhaal in de voice over en het beeld na te denken. Dus over dat wat je hoort en dat wat je ziet.

Het concept van de film is niet standaard, maar de verhalen wel herkenbaar voor leerlingen. Dat maakt het interessant om te onderzoeken waarom de filmmaker bepaalde keuzes heeft gemaakt. De ervaring leert dat leerlingen daar goed een eigen mening over kunnen vormen, dus dat levert boeiende discussies op!

Bij het vak Nederlands wordt al veel gebruik gemaakt van film; woord- en beeldcultuur liggen in elkaars verlengde en boekverfilmingen zijn onverminderd populair. Het is een gemiste kans om film alleen te gebruiken om het verhaal of de verhaalstructuur te bespreken. Film als integraal onderdeel van het vak Nederlands is hartstikke logisch. Film is een laagdrempelige manier om leerlingen kennis te laten maken met literatuur, en je kunt er eenvoudig opdrachten aan koppelen op het gebied van spreken, luisteren en schrijven.

" Film is een laagdrempelige manier om leerlingen kennis te laten maken met literatuur."

Annelot Tijs, Netwerk Filmeducatie

Een boekverfilming is een interpretatie van een literair werk, dus een goed uitgangspunt om leerlingen zelf aan de slag te laten gaan met hun eigen interpretatie. Daarbij is de opdracht “maak een trailer” te kort door te bocht. Je moet als filmmaker enorm veel keuzes maken. Je wilt dat leerlingen die keuzes bewust maken, en dat ze leren welke invloed keuzes hebben op de kijker.

Dus eerst aan de slag met kritisch kijken. Hoe zit het scenario in elkaar? Hoe is het verhaal opgebouwd? En wie is eigenlijk de maker, en in welk jaar en welk land is de film gemaakt? Maar vooral: wat zie je? En wat doet dat met je? Hoe wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van verschillende kaders, shots, kleur, settings, kostuums en montage? En wat kun je zeggen over geluidseffecten en muziek? Vervolgens kun je als maker zelf een plan maken en al deze ‘trucjes’ toepassen in je eigen werk. Je kunt leerlingen individueel of in duo’s aan de slag laten gaan, maar film is ook perfect als klassenproject. Je kunt er met een team aan werken. En hoe leuk is het om de rode loper uit te rollen voor een filmpremière?! En nodig dan gelijk een professioneel schrijver of filmmaker uit, kunnen leerlingen ook nog hun interviewtechnieken oefenen.”

Deel artikel op

Bekijk ook eens

Bekijk alle artikelen
Volg ons op