Bijeenkomst Filmmoderatoren: Een film kijken doe je samen

Een verslag door Eise Ivo Smit.

Gelukkig is dat nu al anders en daar werkt Filmhub Noord hard aan. In de tijd van overal film en schermen kan de tv-op-kar-oplossing echt niet meer: kinderen en jongeren zien gemiddeld zo’n 4 uur bewegend beeld per dag. Precies om die reden zijn we hier, om filmeducatie de maatschappij in te brengen, om met het werk dat we doen kinderen bewust te maken van de taal waar ze elke dag zoveel mee in aanraking komen.

Wat is filmeducatie?

Filmeducatie is het leren kijken en spreken van filmtaal. Dat doe je door te kijken, te onderzoeken en film te maken. Het is met zoveel film om je heen van belang dat je ziet hoe er met je gecommuniceerd wordt, welke technieken en trucs de maker toepast om bij jou iets bereiken. Film kan je ook veel over jezelf en de ander leren, en je woorden of andere technieken bieden om jezelf beter uit te drukken.

Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de moderator. Kort gezegd is de moderator degene die bij de film een programma voorbereidt dat leerlingen en leraren helpt om tot een waardevol gesprek te komen. Het kan zowel zo zijn dat de moderator zelf de film uitzoekt als dat de opdrachtgever dat doet.

Wat doet een moderator eigenlijk?

Om beter in beeld te brengen wat een moderator nou precies doet gaan we uit elkaar in groepjes om zelf gesprekken te voeren én voor te bereiden. Dat levert geanimeerde en enthousiaste gesprekken over hoe je met een gesprek een filmervaring tot leven kunt brengen. Er komen verschillende vormen naar voren om voor kinderen ruimte te laten om zelf met hun fantasie en creativiteit aan de slag te gaan. We willen ruimte laten om los te komen - het zelf verzinnen van verhalen. 

Het voeren van die gesprekken kan bijvoorbeeld met (korte) films als Sabaku, Skindeep, Pig en Hitte, die je alledrie online kunt kijken. (Een andere mogelijkheid is de Korte Film Poule, een handige database met heel veel korte films over alle onderwerpen die je maar kunt verzinnen - maar daar kunnen alleen filmtheaters met een lidmaatschap putten.) We komen erachter dat het voor een geslaagd programma en gesprek helemaal niet nodig is om een urenlange film te kijken - een korte film van een minuut of twee levert genoeg stof op voor wat een gesprek van een hele middag zou kunnen zijn (helaas hebben we daar geen tijd voor).

Wat levert een bewust filmgesprek op?

Als we weer bij elkaar komen blijkt dat zo’n gesprek meer vragen oproept dan we (nu al) kunnen en willen beantwoorden. Wat voor kennis, vaardigheden kun je mee nemen als moderator om leerlingen tot nieuwe inzichten en ervaringen te komen? Voor wie is de film bedoeld en voor wie is het gesprek - hoe kun je het gesprek zo aansnijden dat het past bij de doelgroep? Wat doe je om na een lange film de concentratie bij het gesprek te houden? (Eerst een bewegingsoefening doen - biosyoga.) Maar ook ingewikkeldere vragen komen aan bod: hoe ga je om met een film met een beladen boodschap, wat zou of kun je doen als het gesprek dan gevoelig wordt? Durf je het aan om die beladen film aan een groep jonge leerlingen te laten zien?

Daar ligt voor jou - als moderator - de schone en leuke taak om een goede introductie voor te bereiden. Daar kun je noodzakelijke context bieden voor een geslaagde kijkervaring en nagesprek. Het vraagt van je dat je zelf de film al goed bekeken hebt, dat je weet waar je het gesprek wel en niet over wil voeren. Dit kun je (een beetje) sturen door kijkopdrachten mee te geven aan de leerlingen, maar ook door met andere bronnen en achtergrondinformatie een completer beeld rondom de film te schetsen. En wat je niet moet vergeten: je doet het niet alleen, er zijn altijd leraren en/of begeleiders aanwezig. Zorg er dus voor dat je goed contact met hen hebt, dat je je van tevoren veilig voelt om een kwetsbaar gesprek te voeren. Want uiteindelijk komt het daar op aan: durf het gesprek aan te gaan! Ook als het gevoelig wordt en leerlingen de ruimte nodig hebben om hun verhaal te vertellen.

Een mooie uitdaging voor de toekomst: samen film kijken

Aan het eind van een inspirerende en leerzame bijeenkomst - die zo voorbij is - komen we erachter dat we al ver zijn gekomen sinds de tv op wieltjes, maar dat er ook nog genoeg ruimte is voor verbetering. We merken dat we in klaslokalen dingen losmaken, opschudden, in beweging brengen, maar verliezen daarna soms het contact ook weer. We hebben nog weinig zicht op wat er daarna gebeurt. Daar ligt een mooie uitdaging voor filmeducatoren en filmtheaters in het noorden van het land: op zoek gaan naar duurzamer contact en meer evenementen om dit belangrijke vak blijvend onder de aandacht te houden en de zorg te kunnen leveren die (soms) nodig is.

En het ís belangrijk. Door samen te kijken en samen te praten ontstaat er een nieuw gevoel: Film kijken is een samen-ervaring. We zitten samen in de stoel, in plaats van alleen op onze eigen stoel. We hebben beter leren kijken, naar film, naar onszelf en naar anderen. We zijn door samen kijken naar een film meer samen geworden.

Wil je in contact komen met de noordelijke filmdetectives?

Mocht je nou geïnteresseerd zijn om een keer mee te kijken met een moderator in de filmzaal of in het klaslokaal, dan kun je Eva Lenis benaderen (e.lenis@forum.nl).

Op dezelfde dag waren er ook filmtheaters aanwezig voor voorlichting over filmeducatie. Hier lees je het verslag van de bijeenkomst voor filmtheaters >

Foto: Pavel Dunilyuk