Bijeenkomst Filmtheaters: Samen maken we van film kijken een gedeeld gesprek

Een verslag door Eise Ivo Smit.

Wat is filmeducatie?

Filmeducatie heeft het doel om mensen en met name kinderen, bewuster naar film te leren kijken en erover te spreken; om ze te leren in welke taal er via film met ze gecommuniceerd wordt. Filmhub Noord vindt het belangrijk dat leerlingen een beter begrip krijgen van filmtaal omdat film tegenwoordig overal is. Kinderen kijken gemiddeld genomen zo’n vier uur bewegend beeld per dag. Pas als je - met begeleiding - dieper ingaat op wat er gebeurt, leer je inzien welke trucs er worden ingezet om je aandacht vast te houden, om je te verleiden tot een bepaald gevoel of standpunt. Een goed voorbeeld is een documentaire. Desgevraagd zullen de meeste kinderen zeggen: ‘Dat is echt!’. Maar als je wat dieper gaat kijken, blijkt dat een documentaire natuurlijk ook een regisseur heeft, die een bepaalde visie wil overbrengen, een bewuste selectie van beelden maakt en dat er trucs worden ingezet om je een bepaalde kant op te bewegen. 

Meer concreet betekent filmeducatie voor filmtheaters dat een film omlijst wordt door een inleiding, waarin een film voorzien wordt van de nodige context en informatie. De leerlingen krijgen een kijkopdracht mee die ze op een andere manier laat kijken naar de film - met een open en actieve houding - naar wat ze anders voornamelijk passief tot zich nemen. Na de film wordt er uitgebreid de tijd genomen voor een nagesprek. Tijdens dat nagesprek bespreken de leerlingen onder begeleiding met elkaar wat ze nu werkelijk hebben gezien, wat ze ervaren hebben, wat ze gevoeld hebben. Op die manier leren ze van elkaar en ontstaat er de ruimte om belangrijke en moeilijke thema’s te bespreken. Film kijken is iets wat je samen doet.

Waarom wil je als filmtheater filmeducatie aanbieden?

Filmeducatie verrijkt je huidige aanbod en maakt je filmhuis interessanter voor partners in het onderwijs én de culturele sector. Het is een manier om je bezoeker te helpen om bewuster naar een film te kijken. En dat is een belangrijke taak, waar Filmhub Noord meer bewustzijn en aandacht voor wil creëren. Het is een manier om de maatschappelijke positie van je filmhuis te vestigen en/of verstevigen. En het is natuurlijk ook commercieel interessant: als je een goede relatie opbouwt met scholen en organisaties in de buurt, kun je ervoor zorgen dat zalen die overdag leeg staan gevuld worden.

Hoe begin je met filmeducatie?

Filmeducatie begint met het bouwen van een netwerk. In eerste instantie is het verstandig om in beeld te brengen welke scholen en koepels er in jouw regio actief zijn. Realiseer je dat er op dit gebied volop bemiddelaars in de noordelijke provincies zijn die jou kunnen koppelen aan partners die interessant voor jouw filmtheater zijn. Je kunt ook contact zoeken met andere filmtheaters in naburige regio’s om te kijken of zij al met filmeducatie bezig zijn en hoe ze dat doen. En er zijn ook regionale en landelijke partners als Filmhub Noord en Netwerk Filmeducatie waar je terecht kunt met vragen, voor materialen, voor ondersteuning. Je kunt ook op zoek gaan naar filmmakers in jouw regio die een aanvullend programma kunnen aanbieden in de vorm van workshops, waarbij leerlingen wat ze hebben geleerd zelf in de praktijk kunnen brengen.

Zoals met alles is het verstandig om klein te beginnen. Verwacht niet meteen van jezelf dat je een hele school in je filmtheater krijgt. Goed contact met een enthousiaste docent kan al voldoende zijn voor een mooie samenwerking. Geef zo’n samenwerking de tijd en ruimte om te groeien tot iets groters. Het is daarbij van belang dat je werkt aan duurzame relaties: als een groep is langs geweest, laat het contact dan niet verwateren, maar hou het in leven.

Waar kun je rekening mee houden als je start met filmeducatie?

Een nieuwe vorm van film aanbieden en samenwerken brengt uitdagingen met zich mee. We geven je alvast een aantal dingen waar je rekening mee kunt houden en over na kunt denken:

• Telefoons. Je kunt er niet om heen. De meeste mensen hebben er een en dat draagt niet bij tot een goede concentratie tijdens een gesprek. We raden je dan ook aan om te kijken naar een praktische oplossing. Je kunt bijvoorbeeld een speciale telefoonkoffer aanschaffen (die op slot kan). De ervaring leert dat dit leidt tot een betere concentratie en dat is een een belangrijke voorwaarde voor een bewust filmgesprek.

• Zaalplaatsing. Voor een goed gesprek is het van belang dat we dicht bij elkaar zitten en idealiter vooraan. Het kan dus verstandig zijn om bepaalde rijen te sluiten, om van tevoren al de keuze te maken waar iedereen gaat zitten.

• Tassen en jassen. Hou er ook rekening mee dat er een hele hoop gevulde schooltassen en jassen mee komen. Heb je een plek om die op te slaan?

• Afspraken maken. Het is van belang dat je vooraf duidelijke afspraken maakt met leraren en/of begeleiders. Een pro-tip is om een leraar met een microfoon vooraf de huisregels te laten communiceren. Weet dat je altijd mag stoppen met het extra programma als een groep of begeleider respectloos is naar jou of je personeel.

• Lange of korte films. Realiseer je dat het voor een geslaagd programma al voldoende kan zijn om naar een of twee korte films te kijken - een lange film kan, maar is niet noodzakelijk. Wat we maar willen zeggen: je kunt zelf bepalen wat voor programma je samenstelt.

• Korte Film Poule. Aanvullend op het vorige punt. Met de Korte Film Poule krijg je voor een klein bedrag toegang tot een grote database met korte films. Bij alle onderwerpen en thema’s die je maar kunt verzinnen is hier wel een film te vinden.

• Voorbereiding nagesprek. Het is uitermate verstandig om een nagesprek van tevoren te bespreken met de docent, om ervoor te zorgen dat je een gedeelde verwachting hebt over de te bespreken thema’s.

• Lessonup gebruiken. Lessonup is een platform om een voorbereidingsgesprek te voeren met leerlingen met een digibord. Er staan heel veel mooie films met een les (die al gemaakt is) op het Lessonupkanaal van Netwerk Filmeducatie.

Wat betaalt een school en wat kost het jou?

Wat je als filmtheater kwijt bent aan kosten moet je natuurlijk zelf goed in kaart brengen. Je kunt een film zelf uitzoeken. Het is waarschijnlijk dat je regelmatig met scholen en distributeurs in onderhandeling bent. De meeste commerciële films die al uit zijn, zijn voor eenmalige screening vrijwel altijd wel voor een redelijke prijs te krijgen. Als het voor educatie bedoeld is en je zelf een lager tarief vraagt, zijn distributeurs vaak bereid om met je mee te denken. Daarbij is het van belang dat je goed kunt uitleggen wat de situatie en wat het doel is van de film. Je kunt het jezelf makkelijker maken door een lijst samen te stellen met goede films, waar al een programma bij is, zodat een school makkelijk kan kiezen.

Op de lange termijn en bij (al een beetje) bewezen succes is het verstandig om de subsidiemogelijkheden in jouw regio te onderzoeken, bijvoorbeeld van je gemeente. Dit is ook een manier om filmeducatie een duurzaam onderdeel te maken van je filmtheater. Dit is overigens een uitgelezen moment om een cultuurbemiddelaar in jouw regio in te schakelen, die al meer ervaring heeft met dit soort zaken.

Je staat er niet alleen voor

Nee. We hebben het al gezegd: Filmeducatie begint met het opbouwen van een goed netwerk. Filmhub Noord is daarin jouw partner. Je kunt bijvoorbeeld lid worden van de appgroep van Filmhub Noord waarin al veel mensen zitten die op een of andere manier werken aan filmeducatie (mail dan even naar info@filmhubnoord.nl). Je kunt er terecht met vragen over films, problemen waar je tegenaan loopt en om gewoon eens te sparren. Doe dit juist als je het gevoel hebt dat je er alleen voor staat! Samen maken we van film kijken en filmeducatie een gedeeld gesprek.

Op dezelfde dag waren er ook moderatoren aanwezig voor voorlichting over filmeducatie. Hier lees je het verslag van de bijeenkomst voor filmmoderatoren >

Foto: Luis Quintero