Dossier De Molukken

Je bespreekt de geschiedenis van de Molukken met een focus op aardrijkskunde met De Oost van regisseur Jim Taihuttu. Deze recent gelanceerde film speelt tijdens de Indische Onafhankelijkheidsoorlog (vooral rond 1946) en gaat over de jonge Nederlandse soldaat Johan, die steeds meer gaat twijfelen over zijn eigen rol in de oorlog.

Tegelijk met de film De Oost werd een website met gratis lesmateriaal gelanceerd genaamd De Wereld van de Oost. Daarmee bekijk je de situatie in de Molukken door de ogen van verschillende personages uit de film. Het Molukse vraagstuk wordt tot leven gebracht via het perspectief van Samuel, een Molukse KNIL-militair.

Deze insteek, en nog drie andere, lenen zich goed om De Oost te bespreken.

1. Kijk een scène

Prikkel de nieuwsgierigheid van leerlingen door een fragment te bespreken. Het perspectief van Samuel helpt leerlingen om zich te identificeren met deze persoon en de periode. De lesstof krijgt daardoor betekenis voor leerlingen en op deze manier breng je de geschiedenis van de Molukken onder de aandacht.

In de docentenbladen voor het vmbo en havo/vwo (p. 2, Werkwijze) vind je een link naar de scène Ook onze koningin. Daarin vraagt Johan aan Samuel: “Waarom vecht je eigenlijk voor de Nederlandse koningin en niet voor ‘jouw’ mensen?”. Samuel benoemt dan op welke afstand de Molukken zich bevinden van de rest van de archipel in geografisch en sociaal opzicht.

Het biedt een mooie ingang voor een gesprek over de relatie van de Molukken en Molukse KNIL-militairen met Nederland, identiteit, sociale verhoudingen met de rest van de archipel en hoe ze zich verhouden tot de Indonesische strijders voor onafhankelijkheid.

2. Gebruik de begrippenlijst (met fragmenten!)

Het uitgebreide lesmateriaal biedt nog meer ingangen om voor een les over de Molukken, waarbij het niet nodig is om de hele film te kijken. Zo kun je aan de hand van de online begrippenlijst -vol fragmenten, bronmateriaal en artikelen- begrippen als ‘KNIL’ en ‘dekolonisatie’ bespreken. Het lesmateriaal over de Molukken start bij pre-koloniale jaren, de komst VOC en loopt helemaal door naar Nederland nu, waarbij de vraag ‘Waarom zijn de Molukkers hier?’ wordt gesteld.

3. Bekijk de persoonlijke filmpjes

Binnen het perspectief van KNIL-soldaat Samuel zijn ook filmpjes te vinden waarin de derde generatie Molukse cast en crew aan het woord komen die aan De Oost meewerkten, waaronder de acteur die Samuel speelt. Hij vertelt op persoonlijke wijze over zijn opa’s die KNIL-soldaat waren. Zo verbind je het verleden aan het heden en de persoonlijke verhalen van jonge mensen met familie afkomstig uit de Molukken.

Het lesmateriaal De wereld van de Oost is geschikt voor de bovenbouw vmbo, havo, vwo en het mbo. Als docent kun je een kant-en-klare les gebruiken of elementen samenvoegen tot een groter project. De film De Oost is op aanvraag beschikbaar voor vertoningen op school. Mail naar info@dewereldvandeoost.nl. Of kijk de film met leerlingen via Amazon Prime Video.

Dit artikel over het lesmateriaal bij De Oost is eerder gepubliceerd in het De Molukken-nummer (november/ december 2021) van Geografie, uitgave van het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap (KNAG). Met dank aan Ariadne Asimakopoulos, creative impact producer van De Oost.