Waarom film in een les over literatuur?
“Jongeren die niet snel een boek pakken, kiezen wel voor Pizzamaffia. Het helpt dat het boek is verfilmd. Met name onder vmbo-leerlingen is de boekverfilming erg populair. We kijken fragmenten, want dat vinden ze interessant; het is een beeldgeneratie. En als ze eenmaal in het verhaal zitten, kan ik ook dieper op het boek ingaan.
Pizzamaffia gaat over een familievete. In een scène die ik laat zien, heeft de oom van de hoofdpersoon - Brahim- een heerlijke tagine gemaakt. Hij nodigt Brahim uit om mee te eten, pakt meteen een Marokkaans brood en begint dat te breken. Ook zijn eigen zoon schuift aan. De blikken van zoon en vader raken elkaar. En dan legt de vader het brood neer. Hij geeft aan dat zijn zoon zelf het brood moet pakken.
Wat gebeurt hier eigenlijk?, is de vraag die ik stel. Ik leg uit: “Kijk, op het moment dat je aan tafel zit en je pakt een brood om te delen met elkaar, dan symboliseert dat brood samenhang en samenzijn. Op het moment dat jij overgeslagen wordt, ja, dan kan er iets niet goed zitten. In deze scène zie je heel goed dat de vader zijn eigen zoon overslaat.
Ik probeer reacties uit te lokken: wanneer spreek je je vader tegen? Is familie echt alles voor je en doe je er alles voor, ook slechte dingen zoals de personages in het boek? Het levert mooie gesprekken op over eer en trots en dan merk ik dat het een thema is dat heel erg leeft. Ik krijg onroerende en soms ook heftige verhalen te horen over hun eigen thuissituatie.
Vervolgens ga ik terug naar de vader en zoon-verhouding in het boek en duiken we de literatuur in.”
Hoe zet je leerlingen aan de slag?
“Voor film gelden andere wetten dan voor een boek. In de film Pizzamaffia komt alles goed aan het einde, dat heeft de regisseur zo bedacht. De familie verenigt zich en we gaan bij wijze van spreken dromend die film uit. In het boek is dat niet zo, daarin scheurt de familie volledig uit elkaar door een ruzie. Brahim zou genadeloos wraak kunnen nemen op zijn neefje die hem veel heeft aangedaan.
Ik vraag leerlingen om hun eigen einde te bedenken. Wat zou jij doen als je in Brahims schoenen stond? Zou jij wraak nemen of je neefje vergeven? Ze beschrijven dit vanuit hun eigen beleving maar verplaatsen zich ook in het hoofd van de schrijver door over de ontwikkeling van de hoofdpersoon en de afloop na te denken.”
Wat zijn jouw favoriete films?
“In mijn jeugd waren de Jean-Claude van Damme-films mijn guilty pleasures, haha! Maar ik kan vooral heel erg genieten van filmverhalen die zich traag uiteenvouwen zoals Parasite. Je ziet hoe in Zuid-Korea de ondergrondse, arme laag van de maatschappij en de bovenlaag langs elkaar heen leven. In het verhaal wil een arm gezin dat in een benauwde kelderwoning woont, parasiteren op een steenrijk gezin. Heel langzaamaan leidt het verhaal naar de explosie waarin alles kapotgaat. De regisseur heeft dat echt heel mooi gedaan.
De technieken die filmmakers gebruiken om de kijker op het verkeerde been te zetten en met zich mee te krijgen, daar heb je als schrijver ook iets aan. Maar vooral van de dialogen in film heb ik veel geleerd. In Goodfellas zit een scène waarin al die maffiamaatjes in een restaurant zitten en er een grappig gesprek ontstaat. Het gesprek valt stil door een opmerking van een die mannen -Joe Pesci; die kleinste met zijn grote mond- die zogenaamd niet wordt begrepen. En dan ontstaat er een hele grimmige sfeer tussen die vrienden.
Hoe dat gesprek tussen die vrienden zich ontwikkelt en de spanning haast ondraaglijk wordt, dat vind ik heel mooi om te zien.”
Kijk de scène uit Goodfellas (1990, Martin Scorsese)
Lees de dialoog uit Goodfellas
Henry Hill : You're a pistol, you're really funny. You're really funny.
Tommy DeVito : What do you mean I'm funny?
Henry Hill : It's funny, you know. It's a good story, it's funny, you're a funny guy. [laughs]
Tommy DeVito : What do you mean, you mean the way I talk? What?
Henry Hill : It's just, you know. You're just funny, it's... funny, you know the way you tell the story and everything.
Tommy DeVito : [it becomes quiet] Funny how? What's funny about it?
Anthony Stabile : Tommy no, you got it all wrong.
Tommy DeVito : Oh, oh, Anthony. He's a big boy, he knows what he said. What did ya say? Funny how?
Over Khalid (Het Schnitzelparadijs, Pizzamafia, 3PAK, Boekenweek van Jongeren)
Zijn debuutroman Het Schnitzelparadijs maakte Khalid Boudou (47) in 2001 een klap beroemd. Ook de boekverfilming (2005) door Martin Koolhoven was een groot succes in binnen- en buitenland. Pizzamaffia uit 2007 is een van de andere boeken van Khalid die jongeren enorm aanspreekt. Deze roman over een familievete werd in 2011 verfilmd door Tim Oliehoek. In 2019 verscheen het vervolg op het boek, Pizzamaffia slaat door. Khalid heeft zes jaar ervaring als docent Nederlands.
Tip
3PAK, de geschenkbundel van de Boekenweek van Jongeren, bevat dit jaar een kort verhaal van Khalid Boudou. Ruim honderdduizend leerlingen van (v)mbo tot vwo ontvangen deze bundel gratis via hun school, bibliotheek of boekhandel in de week van 17 t/m 26 september.
Tijdens de Boekenweek van Jongeren worden de winnaars van het Beste Boek voor Jongeren 2021 bekendgemaakt. Ook kunnen leerlingen meedenken over met welke auteurs ze graag in gesprek zouden willen gaan tijdens Literatour (georganiseerd door De Schrijverscentrale). Dit schrijverstournee waarbij de gekozen auteurs honderd scholen bezoeken, vindt plaats van 14 t/m 18 februari.
