De eerste jaren: 1870 - 1903

Vanaf het midden van de 18e eeuw vonden er grootschalige technologische, economische en maatschappelijke veranderingen plaats in Europa en Noord-Amerika: de industriële revolutie. Technologische veranderingen zorgden ervoor dat er door nieuwe technologie (zoals machines) veel dingen makkelijker of anders werden gedaan en makkelijker konden worden verspreid. Ook waren er maatschappelijke veranderingen - oftewel de manier waarop mensen leefden en werkten. Zo gingen er steeds meer mensen in steden wonen om in fabrieken te werken.

Voor de filmgeschiedenis is een belangrijke technologische uitvinding in die tijd: fotografie. Daarmee konden mensen voor het eerst echte beelden van de wereld maken, zoals foto's van mensen, dieren of gebouwen. Daarnaast werden er allemaal apparaten uitgevonden waarmee je beelden kon projecteren op een scherm (zoals de toverlantaarn, een soort projector) of kon laten bewegen (zoals bij de zoötroop en praxinoscoop). Deze en andere uitvindingen leidden uiteindelijk tot het ontstaan van film.

Voor middenklasse nam aan het eind van de 19e eeuw de welvaart toe: ze hadden meer geld te besteden en meer vrije tijd. Veel mensen gingen toen naar het theater (waar toneelstukken worden gespeeld), tentoonstellingen (waar je kunst of andere dingen kunt bekijken) en concerten (optredens met muziek). Ook film werd steeds populairder als een leuke manier om je vrije tijd door te brengen.

De eerste films

Verschillende mensen speelden een belangrijke rol in het ontstaan van film. Bijvoorbeeld de Engelse fotograaf Eadweard Muybridge, die in 1878 foto's in serie maakte van mensen en dieren in beweging. Het bedrijf van de Amerikaan Thomas Edison kwam met de kinetoscoop, een soort kijkdoos waarmee je naar een kort filmpje kon kijken. De Franse broers Lumière verbeterden de filmcamera én de filmprojector met hun cinematograaf en vertoonden vanaf 1895 alledaagse gebeurtenissen op een scherm voor een betalend publiek ('actualités' oftewel 'actualiteiten' worden dit soort filmpjes genoemd). En de Franse illusionist Georges Méliès maakte de eerste films met fantastische, sprookjesachtige en science-fiction-elementen, door gebruik te maken van theatrale decors, kostuums en speciale trucs.

Cinema of attractions

De eerste films waren zogenaamde zwijgende films: er was nog geen goede manier om geluid en beeld tegelijkertijd op te nemen. Ook was er nog niet echt een verhaal dat op een filmische manier verteld werd, met beelden die in de montage op een soepele manier op elkaar aansloten zodat een vloeiend verhaal ontstond. De eerste films waren vooral bedoeld als technisch wonder: kijk eens, het beeld beweegt! Het ging in deze films nog niet echt om het vertellen van een verhaal, maar om het publiek te verrassen met bewegend beeld. De Britse filmhistoricus Tom Gunning noemt deze periode in de filmgeschiedenis daarom ook wel the cinema of attractions: film als (kermis-)attractie.