In 1917 vond in Rusland de Russische Revolutie plaats. De tsaar werd afgezet en het land werd een communistische staat: de Sovjet-Unie. De nieuwe regering onder leiding van Lenin zag film als een belangrijk middel om het volk op te voeden en om communistische ideeën te verspreiden. In plaats van heldenverhalen over één persoon, moesten films vooral gaan over het belang van de groep – het collectief.
Rond 1920 begon een jonge filmregisseur en leraar, Lev Kuleshov, met een experiment. Omdat er door oorlog en armoede bijna geen nieuwe filmrollen beschikbaar waren, oefende hij met het opnieuw knippen en plakken van bestaande beelden. Hij ontdekte dat de volgorde van beelden invloed heeft op wat de kijker denkt of voelt.
In zijn beroemde proef, het Kuleshov-effect, liet hij steeds hetzelfde gezicht van een man zien, afgewisseld met andere beelden: een bord soep, een meisje in een doodskist, en een vrouw op een bank. Mensen dachten dat de man hongerig, verdrietig of verliefd keek, afhankelijk van wat er ná de close up van zijn gezicht kwam. Maar in werkelijkheid veranderde zijn uitdrukking niet. Kuleshov liet hiermee zien dat de betekenis van film niet alleen in de beelden zelf zit, maar in de combinatie van beelden.
Andere filmmakers in de Sovjet-Unie, zoals Sergej Eisenstein (bekend van Pantserkruiser Potemkin, 1925) en Dziga Vertov (Man met de filmcamera, 1929), bouwden voort op Kuleshovs ideeën. Ze onderzochten hoe je met montage emoties kunt oproepen, een boodschap kunt overbrengen en de kijker aan het denken kunt zetten. Zij zagen montage als de kern van wat film bijzonder maakt.
-1748605953.png/b7c31bc3c60b8438e78a715e7a33c439.png)
Het Kuleshov-effect laat zien dat de betekenis van een filmbeeld kan veranderen door de volgorde van de beelden. Een neutraal beeld, zoals een gezicht zonder emotie, krijgt een andere betekenis afhankelijk van welk beeld ervoor of erna wordt getoond.
Bekijk hier het Kuleshov - effect.png/c1b46e55d59947c2a0ff1d5c3e555b8f.png)
De invloed van Kuleshov
Het Kuleshov-effect is een belangrijk onderdeel van filmmontage. Bijna elke film gebruikt deze techniek. Sommige regisseurs doen dit heel bewust. Ze zetten verschillende, soms onverwachte beelden achter elkaar om iets duidelijk te maken. Bijvoorbeeld in de Hollywoodfilm Ferris Bueller’s Day Off (1986). Door de volgorde van de beelden laat de maker zien hoe personages zich voelen, hoe ze met elkaar omgaan, en wat iemand denkt of voelt als hij naar een schilderij kijkt in het museum.
Bekijk hier de scene ut de film Ferris Bueller's Day Off.