Film is een krachtig medium. Beelden en muziek kunnen emoties oproepen en mensen overtuigen. Daarom werd film al vroeg gebruikt om propaganda te maken. Propaganda is informatie die speciaal is bedoeld om de mening van mensen te beïnvloeden. Door verhalen en beelden slim in te zetten, konden filmmakers politieke ideeën aan het publiek overbrengen, vaak zonder dat de kijker het direct doorhad.
In de eerste jaren van de cinema verschenen al films met een duidelijke politieke boodschap. Zo maakte Frankrijk in 1907 de film La Marseillaise, die gaat over het Franse volkslied en nationale trots. In Amerika liet de regisseur D.W. Griffith in 1915 de Burgeroorlog zien in de film The Birth of a Nation. In die film werd het zuiden van Amerika op een heldhaftige manier neergezet, wat duidelijk een politieke keuze was. Dit soort films lieten zien dat cinema meer kon zijn dan alleen vermaak.
In de jaren dertig werd propaganda nog belangrijker, vooral in Nazi-Duitsland. Daar gebruikte Adolf Hitler film om zijn ideeën over te brengen op het volk. De regisseur Leni Riefenstahl kreeg van Hitler de taak om indrukwekkende films te maken over de kracht van het Duitse rijk. Kijk hier een documentaire over Leni Riefenstahl.
Niet alleen in Duitsland werd propaganda in films gebruikt. In de Sovjet-Unie werd in 1950 de film The Fall of Berlin gemaakt, waarin leider Stalin als een held werd getoond. En in de Verenigde Staten werd propaganda gemaakt tegen nazi-Duitsland. Zo maakte Disney een tekenfilm met Donald Duck, getiteld Der Fuehrer’s Face, waarin Hitler en het Duitse leger belachelijk werden gemaakt. Op deze manier gebruikten verschillende landen film om hun eigen bevolking te beïnvloeden en hun vijanden zwart te maken.
Omdat film zo’n sterk middel is om mensen te beinvloeden proberen sommige regeringen er controle over te krijgen. In de Verenigde Staten ontstond in de jaren veertig en vijftig veel angst voor communisme. Mensen die ervan werden verdacht communistische ideeën te hebben, werden onderzocht en vaak uitgesloten. Dit werd de blacklistperiode genoemd. Bekende acteurs, schrijvers en regisseurs, zoals Charlie Chaplin, mochten niet meer werken in Hollywood.
.png/a22a504fb9a1ac908fbc86ca816e2fff.png)
Leni Riefenstahl, die als ‘rijks-documentarist’ werkte, was verantwoordelijk voor films die de kracht en grootsheid van Nazi-Duitsland moesten laten zien. In haar documentaires Triumph des Willens (1935) en Olympiad (1938) gebruikt ze wijde shots en kikker- en vogelcamerastandpunten om de indrukwekkende kracht van het Duitse Rijk te benadrukken.
Bekijk hier een review van Triumph des Willens.png/6aa535d20c84bb286d4050d7d8cbec3c.png)
Propaganda is ook vandaag nog aanwezig in films. Een voorbeeld is de film Top Gun: Maverick (2022). Deze film werd ism het Amerikaanse leger gemaakt en laat het Amerikaanse leger en de piloten als dapper en sterk zien. Door spannende actiescènes krijgt de kijker een positief beeld van het leger. Zo beïnvloedt de film de mening van het publiek op een subtiele manier.
Bekijk hier een scene uit de film Top Gun: MaverickIn deze aflevering van Tegenlicht in de klas wordt ingegaan op moderne propaganda. Oorlog wordt allang niet meer gevoerd met wapens alleen. Propaganda en desinformatie zijn machtige wapens geworden in een oorlog. Dit gebeurt ook in de oorlog in Oekraïne. Propaganda en nepnieuws worden ingezet om de publieke opinie in eigen land gunstig te stemmen en tegelijk de vijand te misleiden.
Bekijk de video