Anton Damen geeft les over zwerfafval: "Dat je zelf actief iets kunt doen, geeft een goed gevoel."

Wat is plandelen?

“Plandelen is het oppikken van zwerfvuil -plastic flessen, blikjes, zakjes en peuken- met een afvalknijper. Ik startte in 2018 solo met het plandelen, ging verder met de buurman om de hoek en de buurvrouw tegenover en begon vervolgens een WhatsApp-groep in mijn Utrechtse wijk. Het plandel-team telt inmiddels honderd leden, samen maken we korte metten met zwerfafval.

Op scholen kom ik langs voor speciale Plandellessen. Daarbij gebruik ik altijd filmfragmenten, want film prikkelt en het raakt mensen. Mijn ervaring is dat film -veel meer dan door nieuwsberichten- mensen het gevoel kan geven dat je zelf iets kunt doen.

Tijdens de Plandelles is er dus veel te zien en ook te doen want ik kom met genoeg grijpstokken en vuilniszakken voor de hele klas. En dan plandelen we samen in de directe omgeving van de school. Dat je zelf actief iets kunt doen, geeft een goed gevoel."

Welke filmpjes doen het goed?

“Grappige filmpjes, zoals die van Japanners die als samoerai verkleed zwerfafval oprapen en er de mooiste stunts mee doen waaronder overgooien. Een ander filmpje dat ik graag gebruik, is Making of Orgiastic Hyper-Plastic van Paul Bush. Het is de trailer van zijn stop-motion-animatie omdat de kunstfilm niet gratis te bekijken is. Je ziet zwerfafval in beeld als een choreografie, bijna als een ballet.

Een spectaculair mooie kleurensensatie is het. Bush vertelt erover alsof hij een David Attenborough is die een natuurfenomeen beschrijft, terwijl het materiaal op straat is gevonden. Dus Bush verrast met zijn creativiteit waardoor zwerfafval leuk en interessant wordt om naar te kijken.

Je bereikt veel met emotie en kunstzinnigheid, maar het wordt nog sterker als je het samenbrengt met feiten. Een ander filmpje, It’s a Plastic World, is een goed voorbeeld van wat animatie heel goed kan namelijk data op een aantrekkelijke manier inzichtelijk maken. Elke dag zoveel voetbalvelden aan zwerfafval, dat soort informatie krijg je."

Je moet niet teveel ‘erge’ beelden willen laten zien.

"Een leuke les werkt zoveel beter dan slecht nieuws! Ik trek tijdens de Plandelles mijn bankpasje uit mijn zak om te laten zien hoeveel plastic we ongemerkt binnenkrijgen. Gemiddeld consumeren we namelijk vijf gram plastic per week, dat staat gelijk aan een bankpasje.

Microscopisch kleine deeltjes plastic komen in onze bodem en in de zee terecht waardoor je het op je bord komt, las ik in een rapport van de VN over voedselveiligheid. Je krijgt het ook binnen via de plastic flessen waar we uit drinken. Op die manier breng ik over dat plastic afval niet alleen een probleem van ver weg is."

EXTRA Tip voor een maakopdracht

Anton: “Maak een stop-motion-animatie waarin je laat zien wat je als klas bij elkaar hebt geplandeld. Zo'n filmpje maakt indruk!"

Over Plandelman Anton

Anton Damen maakt in opdracht van diverse filmfestivals educatief materiaal. Het woord 'plandelen', een samentrekking van de woorden 'wandelen' en 'plastic rapen', is door Anton bedacht.

Fotografie afbeelding bovenaan dit artikel: Andrey Dyachenco.