In gesprek met filmleraren Nichel Janssen en Bart Heinsbroek

Hoe kijken jullie terug op de verkiezing Filmleraar van het Jaar en jullie overwinning?

Bart: "De verkiezing was een onvergetelijke ervaring! Nichel en ik hadden meteen een klik en spraken vaak over hoe gaaf het zou zijn als we samen zouden winnen. Natuurlijk zouden we ook al blij zijn als één van ons de prijs pakt. Toen ik de publieksprijs in ontvangst nam, zag ik Nichel in de zaal zitten en hadden we even
contact; we wisten beiden dat de avond in ieder geval geslaagd was. En dat Nichel erna ook nog de grote juryprijs mocht pakken, ja, dat was echt een droomscenario."

Nichel: "Ja, ik kan me daar ook bij aansluiten. Ik vond het een fantastische avond. Het hele programma was spannend en inspirerend. Het contact met Bart maakte het extra waardevol, en ik ben trots dat we samen film in het primair onderwijs mogen vertegenwoordigen. De kleine successen en fijne gesprekken blijven me het meest bij."

Nieuwsgierig naar de uitreiking van Filmleraar van het Jaar? Blik terug op het feestelijke evenement.

En hoe waren de reacties vanuit jullie omgeving (familie, leerlingen en collega’s)?

Bart: "Ja, dat heb je tijdens de uitreiking wel gezien! Ik vond het te gek dat ze meekwamen naar Rotterdam om mij aan te moedigen. Het was echt een feestje. Mijn leerlingen waren tijdens de uitreiking ook onder de indruk van de andere filmleraren en herkenden ze van de foto’s. Ik vind het een eer dat ik volgens hen en de rest van het publiek als favoriet word gezien."

Nichel: "Bij mij was het anders, omdat er maar één leerling tijdens de uitreiking bij was, maar dat maakt het tegelijkertijd ook wel speciaal. Toen ik thuiskwam en mijn telefoon eindelijk oplaadde – hij was al uitgevallen voor de avond begon – zag ik 170 berichten van ouders van leerlingen, collega’s en familie. De volgende dag vierde ik het in de klas met taart en confetti; dat was een mooi moment. Het mooiste is hoe trots de kinderen zijn, zowel op school als thuis. Daar doe je het voor. En het stopt niet hier, want het contact met de andere finalisten blijft, wat deze ervaring extra bijzonder maakt."

Nee, het stopt hier niet; dit is nog maar het begin voor jullie als Filmleraar van het Jaar! Wat hopen jullie het komende jaar te bereiken?

Nichel: "Een school staat nooit stil, de film staat nooit stil, dus wij staan ook niet stil. Ik zie het meer als een langdurig proces, en ik hoop dat ik volgend jaar met de opleiding [On the Movie] kan starten. Ik vind het heel mooi dat we filmeducatie in het po nóg meer onder de aandacht kunnen brengen. Voor mij zijn het vooral de kleine succesjes waarbij ik leraren onbewust van onbekwaam naar bekwaam help. Veel collega’s doen al veel, maar het bewust omgaan met film blijft voor velen een uitdaging. Het gaat erom dat ze zich realiseren dat ze al goed bezig zijn, maar door meer diepgang en verdieping toe te voegen, we samen al een belangrijke stap vooruit zetten."

Bart: "Helemaal mee eens; daar sluit ik me ook helemaal bij aan. Waar Nichel met een bijzondere doelgroep te werken heeft, heb ik het gevoel dat er op onze provincie neergekeken wordt. Daarin hebben wij onze handen ineengeslagen om te laten zien dat filmeducatie écht voor iedereen is. Met film kun je alle kanten op; het is voor iedereen interessant, bijvoorbeeld door stop-motion met klei.

Naast mijn liefde voor film ben ik ook groot fan van kinderboeken, dus waarom daar niet iets mee doen? In de klas doe ik al veel, wat vaak een stukje onbewuste bekwaamheid is. Als ik dat uitwerk, kan iedereen meteen
beginnen met kleine, simpele dingen. Nichel en ik willen de drempel verlagen, zodat anderen zich comfortabel voelen met filmeducatie en op een gegeven moment misschien wat ingewikkelde dingen gaan doen."

Hebben jullie een tip voor leraren die nog maar net zijn begonnen met films op te nemen in hun lessen?

Nichel: "Films kijken met de klas is belangrijk, maar ik geloof dat je altijd even moet stilstaan bij het doel van de film. Zo had ik een collega die Juf Braaksel keek in de pauzes en tijdens korte momenten in de klas. Leuk, maar daarna stopt het. Ik vraag me af waarom je geen kort klassengesprek voert over wat je hebt gezien: 'Wat roept het op? Wat is het moraal? Of vanuit welk perspectief is het gefilmd?' Gewoon het gesprek aangaan met de leerlingen.

Andere collega’s vinden het gesprek over het sociale goed te doen, maar als het over filmtechnieken gaat, wordt dat lastig. Dan zeg ik: 'Kijk gewoon naar de leerlijn van Netwerk Filmeducatie, daar valt heel veel uit te halen.' Je hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden. Bijvoorbeeld E.T. dat vanuit een kindperspectief wordt gefilmd. Dat is een goed voorbeeld om met je leerlingen naar te kijken. Heb je tips nodig? Bel ons."

Bart: "Haha ja, dat zeker. Ik werk op een kleine school en we doen ons best om kinderen zo lang mogelijk bij ons te houden, wat soms pittig is en concessies vereist. Een voorbeeld is een leerling die het tijdens de uitreiking al had over kijklijnen. Hoewel hij door zijn dyslexie moeite heeft met teksten, is hij visueel heel sterk.

We kijken soms verfilmingen en lezen de bijbehorende boeken, waarbij we na elk hoofdstuk terugkijken op de keuzes van de regisseur. Door vragen te stellen over waarom bepaalde keuzes gemaakt zijn door de regisseur en wat ze daarvan vinden, leren de leerlingen bewuster na te denken over film. Vervolgens nemen ze dat mee in hun eigen werk, zoals bij onze kerstfilm. En hopelijk gaan we daar rond Pasen nog een schepje bovenop doen met een Paasmusical. Tips van de andere filmleraren zullen dat nóg mooier gaan maken!"

Nichel: "Wat ik ook nog wil toevoegen, is dat het gaat om kijken en creëren. Ik probeer beide toe te passen in mijn klas. Enerzijds is er een stukje kijken, bekritiseren en beleven van film, anderzijds het stukje creëren van het zelf in een film spelen en monteren. Vanuit die twee kanten probeer ik een les of activiteit op te bouwen. De ene keer kies je voor de dialoog en de andere keer kies je bewust voor de filmtechnieken. Zo kom je ook meer tot de bewuste filmeducatie."

Jullie zetten films in vanuit jullie eigen visie en passie voor filmeducatie. Hoe ervaren jullie dat binnen de school?

Bart: "Ik denk dat er een drempel is. De filmleraren hebben het lef om die drempel over te stappen en het gewoon maar te doen. Dat heeft ons hier gebracht, hartstikke mooi. Ik ben trots dat ik binnenkort een lezing mag geven over het gebruik van video’s en films in het onderwijs. Ik hoop daarmee die drempel voor anderen te verlagen. Het kan beginnen met simpele stappen, zoals het opnemen van de Voorleeswedstrijd, waar je alleen het begin- en eindstukje eraf knipt. En dat vervolgens delen met de buitenwereld; dan is de eerste stap al genomen."

Nichel: "Weerstand komt vaak door de gedachte dat film ‘én, én, én’ moet zijn, maar filmeducatie is een toevoeging en verrijking van de les. Het hoeft niet moeilijk te zijn; het kan simpel en effectief zijn als je bewust met film werkt. Elk kind, elke leerkracht kan ermee aan de slag, zolang ze zich veilig en comfortabel voelen. Begin klein, bijvoorbeeld met een filmfragment of een gesprek. Dat is een mooi begin. Als je dan nog eens wilt doorgroeien tot filmleraar, dan is dat een keuze die je zelf maakt, maar ik vind wel dat elk kind de kans moet krijgen om met filmeducatie in aanmerking te komen."

Bart: "Ik ben het eens met Nichel dat de combinatie van kijken, analyseren en het maken van film versterkend werkt. Zelf gebruik ik video’s om onderwijstijd te verlengen en ouderbetrokkenheid te vergroten (youtube.com/@meesterbart). Mijn leerlingen bekijken de instructie- en samenvattingsfilmpjes thuis in de aanloop naar toetsperiodes, wat hen extra lestijd oplevert. Ook film ik belangrijke momenten zoals grote vieringen, zodat ouders en familie die niet aanwezig kunnen zijn, alsnog kunnen ervaren wat er gebeurt. Met video en film verruim je letterlijk je onderwijs."

Wat mooi dat je film en video op die manier weet in te zetten in het onderwijs, Bart. Film wordt ook op andere manieren ingezet, zoals het maken van een eindfilm i.p.v. een musical. Waarom werkt dit voor jou, Nichel?

Nichel: "We hebben ooit een musical gedaan, maar dat biedt niet altijd een veilige setting voor iedereen. Een film als eindproduct biedt meer ruimte: je kunt opnieuw opnemen en fouten maken. Het project duurt langer, wat de druk verlaagt om op één moment te moeten shinen. In de film kunnen leerlingen hun talenten op verschillende manieren tonen, zoals zingen, kleding, drama of monteren. Deze betrokkenheid en veiligheid maken dat een eindfilm krachtiger is dan een musical, wat steeds meer scholen kiezen."

Wat is jullie ultieme filmdroom als leraar?

Nichel: "Mijn grootste droom is dat elk kind op de wereld, maar laten we eerst in Nederland beginnen, de kans krijgt om met filmeducatie in aanraking te komen. Ook wil ik leerkrachten ondersteunen om hiermee aan de slag te gaan. Persoonlijk hoop ik nog veel te blijven leren over film en filmeducatie. Daarnaast heb ik ook de droom om ooit op een Hollywood-set te staan. Ik heb nu alleen ervaring als figurant in series en films, maar het leek me ook chique om los van filmleraar, maar wel in relatie tot film, dat eens mee te maken."

Bart: "Tja, hoe is dat voor mij.. Het lijkt me geweldig om een grotere productie te maken dan de kerstfilm die we hebben gemaakt, waarbij veel mensen betrokken zijn en de kinderen een belangrijke rol spelen. Dan zouden we het grootser kunnen aanpakken en letten op het script, de muziek en kostuums. Mijn ultieme filmdroom is dat kinderen hun talenten ontdekken en ontwikkelen via film. Ik ben trots dat mijn leerlingen dit nu al ervaren. Eigenlijk leven Nichel en ik al een beetje in die droom, die dichterbij en haalbaarder is dan het in eerste instantie lijkt."

Dat zijn mooie dromen. Zijn er vanuit de leerlingen reacties die jullie zijn bijgebleven?

Bart: "Ik ben kritisch op de methode voor wereldoriëntatie, omdat het veel werk voor zowel de leraar als de leerlingen met zich meebrengt. Daarom besloot ik vakken anders aan te pakken, met focus op talentontwikkeling. Bijvoorbeeld: bij het thema Het Oude Egypte kwam een dyslectische leerling zelf met het idee om een video te maken met een script, video én voice-over die zijn gegenereerd met AI. Het project was een groot succes en voor de volgende keer is zij de expert als een ander groepje dat ook wil gaan doen. Dan wordt zij aangesproken en dat vind ik gewoon ontzettend gaaf. Film is voor mij een krachtig middel om talenten te laten groeien."

Nichel: "Het mooiste wat je terugkrijgt, is toch wel de trots van de kinderen. Ze waarderen niet alleen de lesinhoud, maar ook de tijd en energie die je erin steekt. Nog voordat de uitreiking plaatsvond, had ik al met Bart besproken dat we nu al winnaars zijn, door de complimenten die we krijgen van familie en leerlingen."

Ik merk dat de vriendschap tussen jullie tijdens de verkiezing mooi is opgebloeid.

Bart: "Het is geweldig dat de klik tussen ons zo goed is, wat vooral komt doordat we de leerlingen altijd vooropstellen. We doen het voor hen. Tijdens de verkiezing probeer ik ze daarom ook overal bij te betrekken, van interviews tot fotoshoots en de uitreiking, omdat zij voor mij de echte sterren zijn."

Nichel: "Bart en ik streven ernaar mensen samen te brengen die gepassioneerd over film en filmeducatie praten, zodat we vriendschappen kunnen opbouwen en elkaars keuzes in filmeducatie gaan waarderen. We hopen dat het netwerk groeit en dat het door meer mensen gedragen wordt. Voor ons is het niet enkel de finale van Filmleraar van het Jaar, maar we doen het beide vanuit onze eigen passie. Daar is de filmklapper-pin die we elkaar cadeau hebben gedaan een reminder van, een fysiek aandenken aan onze vriendschap."

Meester Nichel en meester Bart tijdens de uitreiking mét hun filmklappers-pin.