De kracht van film en Nederlands: 1 + 1 = 3!
Jongeren groeien op in een tijd waarin film er altijd en overal is. Met de tablet op schoot en smartphone in de hand zit film ons letterlijk dicht op de huid. Door de digitalisering wordt de aanwezigheid van film in ons alledaagse leven alsmaar dominanter. Film is ook zélf een taal, met een eigen visuele en auditieve woordenschat, grammatica en andere regels. Dat betekent niet meteen dat iedereen ook vloeiend film kan spreken. Net zoals een leerling het Nederlands als tweede, derde of volgende taal kan hebben.
Filmeducatie
Met filmeducatie leren jongeren kritischer omgaan met film, waardoor ze beter zijn uitgerust om te participeren in onze samenleving. De opbrengst van filmeducatie is groot, want filmeducatie levert een rijkdom op aan inzichten over de maatschappij, taal en haar veranderingen, de geschiedenis, kunst en cultuur en de leerlingen zelf. Daardoor zet de leerling de wereld in een breder perspectief. We definiëren filmeducatie als het bewust en kritisch kijken, onderzoeken en maken van film. Leerlingen geven betekenis aan wat ze zien of maken door hun ervaringen te leren benoemen, te onderzoeken en hierop te reflecteren.
Interactie
Taal speelt een hoofdrol in film. Om te beginnen starten de meeste films met een geschreven tekst: het scenario. Maar ook de films die je in de bios of op tv ziet, zitten vol met gesproken taal, non-verbale communicatie en dat wat je tussen de regels door moet lezen. En dat allemaal naast de beelden. Films zijn verhalen. Daardoor zijn ze makkelijk te vergelijken met boeken: context, achtergronden, gevoelens, impliciete verbanden, technieken voor spanningsopbouw, alles speelt een rol. En nog belangrijker: de filmmaker of schrijver heeft hier bewust voor gekozen. Wat is het effect van deze keuzes op de kijker, de lezer? Waarom loopt het gesprek tussen twee personages mis? In welke context vindt het gesprek plaats, en hoe weet je dat eigenlijk? Waarom voel je je ongemakkelijk of enthousiast bij een bepaald beeld of bepaalde woordkeuze? Waardoor vind je het verhaal rechtvaardig of juist representatief? Waarom wordt het verhaal in deze volgorde verteld? Door zulke vragen te beantwoorden, geven leerlingen betekenis aan de verhalen die ze zien, lezen, maken en schrijven, waarbij ze een kritische blik op film en teksten ontwikkelen. Daarom is film bij uitstek geschikt om de interactie tussen deze verschillende vormen van taal expliciet te maken en zo de bijbehorende vaardigheden aan elkaar te verbinden.
Door deze overlap ligt het voor de hand om filmeducatie te integreren in de lessen Nederlands. Je kunt door film onzichtbare denkprocessen zichtbaar maken. De soms abstracte theorie van het vak concreet aanwijzen in filmfragmenten. En juist doordat film al zo dominant aanwezig is in het leven van jongeren, kun je de fascinatie hiervoor gebruiken om de motivatie van leerlingen voor het vak Nederlands te vergroten. Door leerlingen beelden te leren duiden, snappen ze teksten ook beter. Dit laat zien dat kritisch leren kijken voorwaardelijk is aan kritisch leren lezen. Daarom maken we bij onze opdrachten gebruik van een breed scala aan films, van animatiefilms en korte films tot speelfilms en documentaires, zodat de link naar de genres in de literatuur een logische is. Bijna alle films zijn van Nederlandse bodem. Er zitten zeker boekverfilmingen bij, maar we gaan dus een interessante stap verder.
Kerndoelen
Natuurlijk sluit deze vakpagina aan op de laatste herziening van de kerndoelen (SLO, 2025). De opdrachten zijn onderverdeeld in de drie domeinen die SLO stelt voor het leergebied Nederlands: communicatie, taal en literatuur. De domeinen kunnen niet los van elkaar worden gezien. Om een duidelijk onderverdeling te kunnen maken, hebben we ze toch van elkaar gescheiden. Binnen elk domein hebben we weer een onderverdeling gemaakt van kennis, vaardigheden en taalactiviteiten. Elke opdracht geeft korte beschrijving van de inhoud, een overzicht met benodigdheden, een stappenplan waarin de opdracht uitgewerkt staat of een verwijzing naar een kant-en-klare-les. Technische kennis is niet noodzakelijk. Waar app’s handig zijn, is ook een uitleg toegevoegd. Sommige opdrachten passen op meerdere plekken in een domein en/of bij meerdere domeinen. Dit staat telkens aangegeven. Ook leggen we waar het mogelijk is verbindingen met andere leergebieden voor duurzame kennis- en taalontwikkeling. En filmeducatie laat zien daar haar steentje aan bij te dragen.
Wij hopen met deze vakpagina het vak Nederlands completer te maken vanuit een ander perspectief en passend bij de huidige samenleving waarin onze leerlingen opgroeien. Wij wensen jullie heel veel plezier toe! Laat je verrassen en inspireren!