Vrouwen in film

Filmmakers gebruiken filmische vormgeving, zoals camera, montage of mise-en-scene, om een verhaal te vertellen en emoties over te brengen. Deze vormgeving heeft ook invloed op hoe personages worden gepresenteerd. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat vrouwen anders in beeld worden gebracht dan mannen. Ze zijn stiller, passiever, zonder eigen identiteit en worden vooral door mannen bekeken. Filmwetenschapper Laura Mulvey bedacht in 1975 de term ‘male gaze’. Dit betekent dat vrouwen vaak worden getoond zoals een heteroseksuele man hen graag ziet. Ze zijn jong, mooi, aantrekkelijk en praten meestal over mannen in plaats van hun eigen dromen. Regisseur Nina Menkes onderzocht 180 Hollywoodfilms en ontdekte dat niet alleen het verhaal, maar ook de filmische vormgeving, zoals camera, montage en geluid bijdraagt aan deze male gaze. Ze maakte een checklist waarmee je kunt checken of een film vrouwen gelijkwaardig in beeld brengt.

De lijst van Menkes:

1. Subject / object: wie kijkt? En wie wordt er bekeken? In films kijkt de camera vaak vanuit het perspectief van een man naar een vrouw. Dit gebeurt bijvoorbeeld door over de schouder van de man naar de vrouw te filmen of door eerst de man te laten zien en daarna de vrouw. Zo voelt het publiek mee met de man en wordt de vrouw neergezet als een object. Zie voorbeeld uit de film Metropolis.

2. Kadrering: delen van het vrouwenlichaam vs hele mannenlichamen. In populaire films worden vaak naakte of schaars geklede vrouwenlichamen getoond zonder dat de vrouw een herkenbaar gezicht of persoonlijkheid heeft. Bijvoorbeeld in Lost in Translation, waar de camera 37 seconden alleen op de billen van een vrouw focust. De camera laat alleen delen van het vrouwenlichaam zien, waardoor het lichaam een lustobject wordt .

3. Camerabeweging: de camera glijdt over het vrouwenlichaam. In sommige films beweegt de camera langzaam over het lichaam van een vrouw van top tot teen. Dit gebeurt bijvoorbeeld in Suicide Squad, waar de camera dicht op Harley Quinns lichaam glijdt terwijl ze haar shirt optilt. Soms wordt er zelfs slow-motion gebruikt, zodat het publiek nog langer naar haar lichaam kan kijken. Het vrouwenlichaam is een lustobject. Zie voorbeeld uit de film Suicide Squad.

4. Belichting: vrouwen in 2D vs. mannen in 3D licht. In veel Hollywoodfilms worden mannen gefilmd in helder licht, zodat hun gezicht en omgeving realistisch en driedimensionaal lijken. Vrouwen worden daarentegen vaak in zacht, dromerig licht gefilmd, waardoor ze er mysterieus en perfect uitzien. Deze belichting suggereert dat mannen serieus zijn en vrouwen oppervlakkig zijn. Zie voorbeeld uit de film the lady from Shanghai.

5. Narratieve positie: vrouw met dromen vs. realistische man met identiteit. Als een actrice dromerig wordt belicht en haar lichaam langzaam en apart in beeld komt, krijgt ze een ondergeschikte rol. Dit beïnvloedt hoe we naar haar personage kijken. Vaak wordt deze ondergeschikte rol ook bevestigd in het verhaal, waar de vrouw zich verhoudt tot de man, maar geen eigen ontwikkeling of identiteit heeft.