Proeftuin: Burgerschap en Film - Wie ben ik in mijn omgeving?

Opbouw van de lessenserie

1. Introductieles film kijken

   De wereld van de leerlingen werd geopend door bewust film te kijken en bespreken. Dit deed filmdocent Menno Boersma met een korte fictiefilm over het thema vriendschap en een documentairefilm over doorgaan en de dood. 

   De thema’s zijn belangrijk voor deze leerlingen, omdat het nodig is hen te leren hoe ze zich naar elkaar kunnen openstellen en als team builder. De films zijn uitgekozen om bewustzijn te creëren rondom het thema, om inzicht te geven in hoe film gemaakt is en dat het waargebeurd kan zijn. Menno besprak de films met Kijk & Vertel waarmee een betekenisvol filmgesprek start. Betrokkenheid bij films is niet vanzelfsprekend, maar toen bleek dat Menno deze films zelf had gemaakt, ontstond er grote waardering en nieuwsgierigheid. Leerlingen bleken veel meer te weten en begrijpen dan beeldend docent Sarbine dacht. 

2. Introductieles film maken

   Er was geen vooropgezette aanpak besproken, maar wel een eindopdracht: ‘Maak een cultureel zelfportret: Wie ben ik in mijn omgeving?’. Menno besloot een kennismaking te organiseren aan de hand van wat technische vragen over film: Wat is fotografie, film, stop-motion? Wat is er nodig om een film te kunnen maken? Hij legde ze meer uit over verhaal, scènes en shots. Wat is het verschil?  

   Het aantal shots tellen uit een scène van de film Matilda bleek een schot in de roos.
   (Dit is een opdracht van een Film To Go kaart uit de Filmtoolkit van Beeldletters.)  

    

   De groep werd aan het werk gezet met het maken van een verfilming van de volgende zin: 

    

   “Ik liep naar ___ en zocht ____. Ik keek _____ en toen zag ik het! 

   Mijn _______ was _____!” 

    

   Het doel van deze opdracht: er in een korte tijd achter komen wat de leerlingen kennen en kunnen, en het laten ontstaan van maakplezier. De video’s monteerden ze in iMovie. 

3. Les film en interview

   Aan de hand van een werkbespreking van de video’s van vorige les, gaf Menno wat theorie over beeldkaders en perspectieven met een live voorbeeld hiervan in de klas. 

    

   Ook bereide hij de leerlingen voor op het interview voor het maken van een cultureel zelfportret: Wat is een interview? Wat voor vragen stel je daarin? Hoe film je een interview? Door de iPad aan het Digibord te koppelen en twee leerlingen naar voren te vragen kon Menno live laten zien hoe je een interview in beeld brengt en waar de valkuilen liggen. 

    

   De leerlingen interviewden elkaar in groepjes, waarbij ze rouleerden van rol en functie. Iedereen zat een keer voor en achter de camera met een oefenopdracht.  

    

   Stel jezelf voor aan de hand van twee vragen: 

   - Wat is voor jou echt belangrijk? 

   - Waarom is dit belangrijk voor jou? 

   - Welk woord omschrijft jou het beste? 

    

   Huiswerk: ga op zoek naar een object dat voor jou waardevol is en waarover je iets kunt vertellen. Neem het volgende week mee. Hierdoor kregen de ouders ook mee wat er op school werd gedaan en werd het ook thuis aan de keukentafel besproken. 

4. Les film en portret

   Introductie van het filmportret als cultureel zelfportret. De leerlingen hadden een waardevol object meegebracht van thuis, waarover ze iets mochten vertellen.  

    

   De docenten zoomden in op het portret met een groepsgesprek. Wat is een portret? Wat heb je nodig om een portret te kunnen maken? Wat wordt je onderwerp? 

    

   De interview-vragen uit de vorige les werden gefilmd en gemonteerd. Zichzelf uiten voor de camera en hun klasgenoten zorgde ervoor dat leerlingen zich kwetsbaar moesten opstellen, wat best eng was. Toch deed iedereen mee en dat droeg bij aan een groepsgevoel. 

5. Les film en montage

   De laatste maakles stond in het teken van het monteren van interviews en het maken van sfeerbeelden van hun waardevolle voorwerp. Niet iedereen had iets meegebracht, dus dat vroeg om creativiteit van docenten en leerlingen. Dit was ook een les voor de leerlingen in het nemen van verantwoordelijkheid. 

    

   Er werd een filmtitel gemaakt met één woord wat hen zelf omschreef. Met stop-motion animatie werd dit verbeeld. Dat zorgde ervoor dat ze moesten samenvatten.  

    

   Tip: Een korte technische uitleg was nodig om ze op weg te helpen hiermee. Belangrijk was dat de iPads uit de Film-maak-set al klaarstonden en juist ingesteld waren, zodat ze goed konden beginnen. Hier werkten ze aan tot het einde van de les en in vrije uren later die week om hun video’s af te krijgen. 

6. Les film kijken en reflectie

   De filmpjes zijn groepsgewijs bekeken en besproken. De leerlingen leken minder geïnteresseerd in het eindproduct dan in het proces. Ze wilden weten wanneer Menno weer terugkwam om nieuwe filmpjes met ze te maken.  

Opdracht voor de leerling 

Maak een cultureel zelfportret over ‘Wie ben ik in mijn omgeving?’ in een korte video waarin je wordt geïnterviewd over wie jij bent en wat je allemaal doet en leuk vindt. Gebruik de videotutorials van Bekijk’t bij het filmen en monteren: bekijkt.nl/tutorials  

1. Bedenk open vragen om meer over de ander te weten te komen.
   Wat zijn voorbeelden van open vragen? 

2. Oefen een interview met de zelfbedachte vragen.
   Met wie werk je samen? Wie doet wat? 

3. Herhaal het interview en film het met de iPad.
   Waar kun je dat rustig doen? Wat is er op de achtergrond te zien? Vanuit welk perspectief film je? (Totaal of close-up, positie van persoon in je kader, camerapositie kikvors- of vogelperspectief) 

4. Maak filmbeelden van je meegebracht object en je omgeving.
   Welk perspectief gebruik je? 

5. Monteer de beelden en zet er als je wilt geluid/muziek onder in iMovie of een ander montageprogramma waar je graag mee werkt. 
   Sluiten alle overgangen mooi aan? Hoe draagt het geluid of de muziek bij aan het beeld? 

6. Presenteer en bespreek je zelfportret in de klas.
   Wat heb je geleerd? 

Zo kwamen de vijf filmvaardigheden aan bod: 

• Beleven
  De beleving van film zat in het kijken van film in de klas en het filmgesprek, maar ook in het ontdekken van het medium film tijdens het maken ervan.  

• Verwoorden
  Door het verwoorden van ideeën tijdens het filmgesprek en het formuleren en beantwoorden van de vragen in het interview, waren de leerlingen spelenderwijs met taal bezig.  

• Onderzoeken
  Het maken van de eerste, korte filmopdracht en deze terugkijken en bespreken zorgde ervoor dat de groep nieuwsgierig werd naar meer. In het proces wat volgde konden ze meer de diepte van het film maken in. De filmdocent en de klassendocenten konden hen hierin technisch en inhoudelijk begeleiden. Het interview zorgde ervoor dat ze een verhaal moesten maken, langer stilstaan bij zichzelf en de ander, nadenken over verdiepende vragen en hoe de persoon in beeld gebracht kon worden.  

• Reflecteren
  De keuze voor een videoportret werkte dubbelop: het gaf inzicht in de persoon en het leerproces. Aan de wijze van uitvoeren konden de docenten goed zien waar de leerling stonden. Tijdens het proces was ruimte voor reflectie op hoe iets werkte en anders kon. Aan het einde van de lessenreeks zijn de video’s aan elkaar getoond en met elkaar besproken. Hoe heb je dit gemaakt? Wat heb je geleerd? Wat wil je vaker doen? Waardoor koos je voor deze titel? 

• Creëren
  Het maken stond centraal. Zeker met praktijkleerlingen is het belangrijk dat er spelenderwijs geleerd kan worden aan verschillende doelen en vaardigheden: Het filmen van de interviews, het maken van korte filmopdrachten, de montage en het samenvatten door het bedenken van een titel en het werken aan verschillende sociale en praktische vaardigheden in de samenwerking en techniek.  

Meer inspiratie

De leerlingen keken naar de volgende films:  

• LAPPEN

• Ik ben echt niet bang

• Cut Out Animation met Stopmotion Studio

• Matilda breakfast scene  

• Video tutorials van Bekijk’t