Docent Sophie over film op de SSgN: "Alle leerlingen kunnen kiezen om er examen in te doen"

De SSgN (Stedelijk Scholengemeenschap Nijmegen) is één van de eerste scholen die film in hun curriculum inpaste, met film als onderdeel van de beeldende vakken. Het lesgeven over film begon op de SSgN bij oud-docent André Stufkens, een groot filmliefhebber en de oprichter van de Joris Ivens-stichting. André initieerde het vak Fotografie en Film.

"Met het oude examen boden we, zoals alle scholen, tekenen en handvaardigheid aan," zegt Sophie Pouwels, docent CKV en Beeldend. "In 1998 kreeg je het nieuwe examen met CKV 1, 2 en 3 en Kunst Algemeen als theorievak waarin leerlingen examen deden. Laten we gelijk starten met de ontwikkeling van Film en Fotografie als examenvak, zeiden we, dit is een kans om te benutten."

Creatieve makers

Rector Marcel Janssen: "Als Jenaplan- en cultuurprofielschool vinden we het ontzettend belangrijk dat leerlingen kennismaken met kunst en cultuur. Het argument voor film is dat het dé kunstvorm van nu is. Het past helemaal in de hedendaagse jeugdcultuur met sociale media. Leerlingen vinden het hartstikke leuk." De SSgN biedt leerlingen de ruimte om zich tot creatieve makers te ontwikkelen. "Hoe maak je echt goede filmpjes die opvallen in een overvloed aan beelden?"

Op de SSgN zitten onderbouw-leerlingen met het advies mavo, havo en vwo door elkaar. Rector Marcel: "Ze raken bevriend in de onderbouw. De vriendschappen blijven ook in de bovenbouw bestaan, dus na de selectie. De vwo'ers staan hier niet apart in een kluitje." Op die manier vindt er een vermenging van leerlingen plaats op de SSgN, zodat ze elkaar kennen en van elkaar leren. De school zet ook in op gelijke mogelijkheden. Daarom kunnen alle leerlingen ervoor kiezen om kunstvakken te volgen en examen te doen in een kunstvak. Sophie: "Het is bijzonder, want het vmbo wordt hierin nog vaak vergeten."

Audiovisueel binnen Beeldend

Op veel scholen wordt tekenen en handvaardigheid aangeboden met het vak Beeldend. Op de SSgN bestaat Beeldend behalve uit tekenen en handvaardigheid ook uit audiovisueel. De leerlingen krijgen in het eerste jaar een half jaar lang twee lesuren handvaardigheid, twee lesuren tekenen en één lesuur audiovisueel (Film en Fotografie).

In leerjaar twee kunnen de leerlingen kiezen voor vier van de zes kunstvakken: tekenen, handvaardigheid, muziek, drama, dans en audiovisueel (Film en Fotografie). Sophie: "Het voordeel van een wat groter leerlingenaantal -onze school telt 1300 leerlingen- is dat je wat meer keuzes kunt aanbieden."

Van mavo tot vwo

Vervolgens kunnen leerlingen kiezen voor het vak Kunst Film & Fotografie in jaar 3, wat met zich meebrengt dat ze er ook examen in kunnen doen. De focus van dit vak ligt op het zelf bedenken en creëren van beelden. De leerlingen ontwikkelen vaardigheden bij het gebruiken van camera's en bewerken beelden in iMovie en Photoshop Elements. Wat ze al weten over camerastandpunten en scenario wordt steeds meer uitgebreid.

"We willen bij iedereen de artistieke kant eruit halen," zegt Sophie, "daarom krijgen mavo leerlingen in de onderbouw dezelfde opdrachten als havisten en vwo'ers." De creatieve opbrengsten zijn van hetzelfde niveau. "De filmpjes van een mavoleerling zijn niet van een havist te onderscheiden." Met 25 iMacs kunnen leerlingen lekker aan de slag. Sophie: "Een groot verschil met twintig jaar geleden. Met de komst van de iMacs in het multi-medialokaal is het accent verschoven: van theorie uitleggen naar zelf creatief bezig zijn."

Ook voor bèta's 

Sophie kan met verwondering naar het lokaal kijken. "Dat we leerlingen dit kunnen bieden! Elk jaar wordt het mooier." Bijkomend effect: op open dagen geven sommige jongeren en hun ouders aan dat ze niets met kunst en cultuur en vakken als tekenen en handvaardigheid hebben. Maar als ze de ruimte met computers binnenstappen, worden ze ineens enthousiast. En dat is winst. Want er blijken altijd wat jongeren tussen te zitten die zich dus in eerste instantie niet tot een kunstvak aangetrokken voelden maar doorgaan met film, omdat ze dat wél interessant vinden.

Sophie is mentor van een bètagroep. "Ik krijg ze in vier vwo en neem ze mee naar het eindexamen. Een-derde volgt een kunstvak. Dat je binnen een bètarichting toch voor film, muziek, drama of een ander kunstvak kunt kiezen, vind ik heel mooi." Een plus voor film is dat het niet alleen een kunstvorm is, maar ook techniek.

Jezelf presenteren

Wie kiest voor Fotografie en Film als examenvak, leert kritisch naar het eigen en andermans werk te kijken, van films van klasgenoten tot die van filmmakers van vroeger en nu. Want nieuwe ideeën ontstaan door het bekijken en analyseren van volop kunstwerken. "Les over film komt niet alleen van pas als je kiest voor een toekomst als kunstenaar," benadrukt rector Marcel, "het past ook bij hoe we leerlingen op de toekomst willen voorbereiden."

"Leerlingen ervaren dat film ook een middel is om jezelf in allerlei situaties te presenteren," vervolgt Marcel, "ze komen het tegen als ze zich voorbereiden op een uitwisseling voor buitenlandse gasten, zichzelf voorstellen bij de vervolgopleiding en in hun werkende leven. Zo maakt een oud-leerling bedrijfsfilms voor opdrachtgevers." Les over film biedt dus interessante beroepsperspectieven.

Hart voor film

Niet alleen Sophie is binnen het docententeam van de SSgN thuis in film. Ook een andere docent geeft ook les over film en kunstcoördinator Jeroen Steinmetz leidt de talentklas Film & Fotografie, voor leerlingen die meer met film willen. Twee docenten, een kunstcoördinator en een directie met een rector en twee conrectoren; op de SSgN zorgen ze er samen voor dat er les over film kan worden gegeven. "Het verankeren van film in het curriculum valt en staat met bevlogen docenten én een directie met een visie die er tijd en geld voor vrijmaakt," zegt Sophie. "Met een directie die er hart voor heeft, hoef je er niet voor te vechten."

Drie best practices voor het inbedden van film

Rector Marcel Janssen deelt bevindingen.

1. Maak film ook buiten het CM-profiel toegankelijk

   Weinig scholen bieden zoals de SSgN een kunstvak aan leerlingen met een profiel buiten cultuur en maatschappij, terwijl het ook goed past in een profiel met natuur. Rector Marcel: "Het biedt beroepsperspectieven en het verbreedt de keuzemogelijkheden voor leerlingen."

2. Zet het curriculum op met iemand uit het veld

   "Zo breng je nuttige praktijkervaring de school in. Op het moment ontwikkelen we dans als kunstvak om examen in te doen. Een kunstdocent doet dit samen met iemand die een dansschool leidt, samen zetten ze grote stappen."

3. Biedt talentontwikkeling jaar-overstijgend aan

   Leerlingen kunnen -buiten het curriculum- voor de talentklas Film en Fotografie kiezen, net als bijvoorbeeld dans, robotica of schaken. Rector Marcel: "We hebben altijd één of twee talent-klassen Film en Fotografie kunnen vormen omdat we het jaar-overstijgend aanbieden. Op die manier is het ook financieel haalbaar."

Kunstcoördinator Jeroen over het filmpje: "Mickey, Maud en Janne filmden op meerdere dagen in Museum Het Valkhof, waar een tentoonstelling met het werk van Uwe Poth plaatsvond. Medeleerlingen en museumpersoneel hadden een aparte zaal ingericht met zelf-vervaardigde schilderijen en 3D-objecten." Ook bezochten Mickey, Maud en Janne de Nijmeegse kunstenaar in zijn woning waar ze hem fotografeerden. "Met de opnames hebben ze het filmpje zelf gemonteerd. De film was ook te zien in Museum Het Valkhof".

Foto bovenaan dit artikel: docent Sophie Pouwels, gefotografeerd door Jeroen Steinmetz.